کامودیتی چیست؟ معرفی Commodity Market یا کالای اولیه

به سیستم سوپرمارکتی که همیشه از آن خرید می‌کنید فکر کنید؛ شما بسته به نیاز هفتگی، ماهانه یا روزانه خود به سوپرمارکت یا هایپرمارکت محلتان سر می‌زنید و اقلام و کالاهای ضروری مثل برنج، روغن، شیر و غلات را می‌خرید. همه این اقلام و کالاهای ضروری در فرهنگ لغت بازارهای مالی با عنوان کالای اولیه شناخته می‌شوند؛ همان‌چیزی که با عنوان کامودیتی (Commodity) مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. سوپرمارکت محل شما درواقع نوعی بازار کالاست که در مقیاس بسیار کوچک‌تر تعریف شده و فعالیت می‌کند. اما معنای دقیق کامودیتی چیست و آیا چنین مفهومی در سرمایه گذاری ارزهای دیجیتال هم مفهوم دارد؟

در این مقاله از بلاگ والکس به سراغ موضوعی می‌رویم که مفهومی دقیق از کالاهای اولیه و ضروری انواع بازارهای مالی را ارائه می‌دهد. بازارهای مالی و بورس‌های تجاری‌ که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم، بسیار بزرگ‌تر و پیچیده‌تر از سیستم سوپرمارکت‌های محلی هستند و معامله‌گران می‌توانند کالاهای مورد نیازشان را مستقیماً از تولیدکنندگان یا معامله‌گران بزرگ‌تر خریداری کنند. برای درک شفاف پرسش کامودیتی چیست، بهتر است که اصول اولیه آن را زیر ذره‌بین قرار دهیم.

بازار کامودیتی چیست؟

بازار کالا یا Commodity Market، جایی است که کالاهای ضروری با توجه به قوانین و مقررات ثابت بین اعضای آن معامله می‌شوند. در یک بازار کالا، اهداف تجاری معامله‌گران شامل ۲ فاکتور اصلی است که عبارتند از:

• تحویل گرفتن کالاها به‌منظور استفاده واقعی از آن‌ها یا سود بردن از تحرکات قیمتی هرکدام از کالاها
• تنظیم معاملات مربوط به کالاهای ضروری که با توجه به بورس کالاهایی که در بازارهای مالی وجود دارند، صورت می‌پذیرد. برای مثال، کشور هند ۶ بورس کالای ملی دارد که عبارتند از:
• بورس چندکالایی (MCX)
• بورس ملی کالا و مشتقات (NCDEX)
• بورس کالای هند (ICEX)
• بورس ملی چندکالایی (NIMCE)
• بورس مشتقات (ACE)
• بورس جهانی کالا (UCX)

بورس ملی (NSE) و بورس اوراق بهادار بمبئی (BSE) در سال ۲۰۱۸ بخشی از تجارت کالاها در بورس‌های محلی خود را راه‌اندازی کردند و فعالیتشان را در این حوزه گسترش دادند. برای این‌که درک بهتری از پرسش کامودیتی چیست داشته باشید، به سراغ تعریف این مفهوم در رسانه Investopedia رفته‌ایم. کامودیتی، در این رسانه به‌عنوان بازاری برای خرید، فروش و تجارت انواع مواد خام یا کالاهای اولیه تعریف شده است. طبق این تعریف، کالاها معمولاً به ۲ دسته کالاهای سخت (hard commodities) و کالاهای نرم (soft commodities) تقسیم می‌شوند. تعریف مختصر این ۲ دسته از کالاهای اولیه عبارتند از:

کالاهای سخت: شامل منابع طبیعی از جمله طلا، لاستیک، نفت و غیره هستند که باید استخراج یا تولید شوند.

کالاهای نرم: شامل کالاهایی می‌شوند در که حوزه‌های کشاورزی و یا دام‌داری تولید می‌شوند؛ مثل گندم، قهوه، شکر، سویا و انواع گوشت حیوانات پرورشی.

معرفی چند نمونه از مهم‌ترین کامودیتی‌ها در بازارهای مالی

صرافی‌های بزرگ و عمده‌ای که در ایالات متحده و در حوزه تجارت کالا فعالیت می‌کنند، از جمله نمونه‌های بارز کامودیتی‌های هستند. این صرافی‌ها معمولاً در شهرهای شیکاگو (Chicago) و نیویورک (New York) قرار دارند و با همکاری چندین صرافی دیگر در مکان‌های مختلف ایالات متحده مشغول به فعالیت هستند. برای مثال، هیئت تجارت شیکاگو (CBOT) در سال ۱۸۴۸ در شهر شیکاگو تاسیس شد. کالاها مورد معامله و کامودیتی‌های تجاری CBOT شامل ذرت، طلا، قهوه، سویا، گندم، جو، برنج و اتانول هستند. همچنین، بورس کالای شیکاگو (CME) کالاهایی مثل شیر، کره، گاو شیرده، گوشت گاو و خوک، الوارهای چوبی و غیره را عرضه می‌کند.

علاوه بر بازارهای کامودیتی فوق، بورس کالای نیویورک (NYMEX) هم کالاهایی مثل نفت، طلا، نقره، مس، آلومینیوم، پلاتین، پالادیوم، پلاتین، نفت، پروپان و برق را عرضه می‌کند. ضمناً کالاهایی که در ICE Futures ایالات متحده معامله می‌شوند، عمدتاً شامل قهوه، کاکائو، آب پرتقال، شکر و اتانول هستند. از ایالات متحده که بگذریم، بورس فلزات لندن و بورس کالای توکیو هم از جمله برجسته‌ترین عرضه‌کنندگان کالاهای اولیه بین‌المللی محسوب می‌شوند.

همچنین، بورس MCX که با عنوان کامل Multi Commodities Exchange of India Ltd شناخته می‌شود، یک بورس کالای هندی است که در سال ۲۰۰۳ تاسیس شده. این بروس، بزرگ‌ترین بورس مشتقات در هند است که علاوه بر کالاهای اولیه، در بحث‌هایی مثل معاملات آتی (Futures Trading) هم فعالیت دارد. اکثر کالاهایی که در بازارهای مالی یا Commodity Marketها عرضه می‌شوند، به‌صورت الکترونیکی مورد معامله قرار می‌گیرند.

اصل مهم کامودیتی چیست و این بازار چگونه کار می‎‌کند؟

بازارهای کالای اولیه به تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان محصولات خود این اجازه را می‌دهند تا در یک بازار متمرکز و روان به معامله مشغول شوند. مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان که بازیگران اصلی صحنه بازار کامودیتی هستند، می‌توانند از مشتقات کالاها برای تامین چرخه مصرف و یا تولیدهای آینده استفاده کنند. سفته‌بازان (Speculators)، سرمایه‌گذاران و آربیتراژورها (Arbitrageurs) نقش پررنگ و فعالی در این بازارهای مالی دارند.

بعضی از کالاهای اولیه مثل انواع فلزات گران‌بها به‌عنوان یک محافظ ایده‌آل در برابر تورم بازار محسوب می‌شوند. مجموعه وسیعی از کالاها می‌توانند در قالب یک طبقه خاص از دارایی‌های جایگزین به تنوع سبدهای سهام کمک کنند. اصل مهم کامودیتی در بازارهای مالی، این است که مشتقات کالاهای اولیه هم به‌اندازه کالاهای کامودیتی جدی گرفته شوند. از آن‌جایی که قیمت کالاها در تقابل با سهام حرکت می‌کند، بعضی از سرمایه‌گذاران دوره‌هایی که بازار در نوسان است، از کالاها برای سرمایه‌گذاری و سودمندی بهره می‌برند.

در گذشته دور، دادوستد کالاها به زمان، پول و تخصص قابل توجهی نیاز داشت و همین باعث می‌شد تا تجارت‌های سودآور مختص سرمایه‌گذاران حرفه‌ای باشد. اما امروز گزینه‌های بیشتری برای سرمایه‌گذاری و سودآوری روی میز سرمایه‌گذاران قرار دارد و کالاهای بیشتری هم برای عرضه و تقاضا در بازارهای مالی ارائه شده‌اند و می‌شوند.

مروری بر تاریخچه Commodity Market

به اولین روزهای تمدن بشر برمی‌گردیم؛ به هزاران‌هزار سال پیش که قابل و قلمروهای پادشاهی مختلف در جهان با یکدیگر تجارت می‌کردند و برای تهیه غذا، آذوقه و سایر کالاهای ضروری وارد معامله می‌شدند. تاریخ تجارت کالا و بازارهای مالی در قرن‌ها قبل از معاملات سهام و اوراق قرضه ریشه دارد. با ظهور امپراتوری‌های بزرگی مثل یونان و روم باستان، سیستم‌های پیچیده و گسترده‌ای در زمینه مبادله کالا به‌وجود آمدند. تسهیل مبادله و تجارت انواع کالا در مناطق وسیعی مثل جاده ابریشم (که اروپا را به خاور دور وصل می‌کرد) جریان داشت و همین باعث شد تا مفهوم امروزی بازارهای مالی شکل بگیرد.

امروزه، کالاها در مقیاس‌های انبوه مبادله می‌شوند و بازارهای مالی مختلف، امکان تنظیم مقررات و حجم معاملات را فراهم کرده‌اند. برای این‌که به درکی بهتر در مورد تاریخچه مدرن بازارهای مالی و پرسش کامودیتی چیست برسید، دوره‌های تاریخی مختلف را بررسی کرده‌ایم. این دوره‌های تاریخی با ذکر بورس‌هایی که در زمینه کامودیتی پیش‌گام بودند، عبارتند از:

تاسیس هیئت تجارت شیکاگو (CBOT) در سال ۱۸۴۸: تاسیس این هیئت تجاری به‌عنوان تاثیرگذارترین بازار کالاهای مدرن محسوب می‌شود.

ادغام گروه بورس کالای شیکاگو (CME) و هیئت تجارت شیکاگو (CBOT) در سال ۲۰۰۷: این ادغام باعث شد تا فهرست بلند بالایی از کالاهای ضروری مثل طلا، نقره و اوراق قرضه در بازار کامودیتی شکل بگیرد.

خریداری بورس کالای نیویورک (NYMEX)، بورس کالا (COMEX) و هیئت تجاری شیکاگو (CBOT) توسط بورس کالای شیکاگو (CME) در سال ۲۰۰۸: با از کار افتادن بعضی از بورس‌های کالا اکثر صرافی‌ها و هیئت‌های تجاری شروع به خریداری کردن و ادغام آن‌ها با مجموعه خود کردند. حالا همه این ۴ صرافی در قالب یک مجموعه و با عنوان CME Group شناخته می‌شوند.

معرفی انواع بازارهای کالا؛ دلیل تنوع کامودیتی چیست؟

به‌طورکلی، همه کالاها یا کامودیتی‌ها در ۲ بازار مختلف ارائه می‌شوند. این ۲ بازار مختلف عبارتند از:

• بازارهای نقدی (spot markets)
• بازارهای مشتقه (derivatives markets)

بازارهای نقدی، با عنوان بازارهای فیزیکی (Physical Markets) هم شناخته می‌شوند که خریداران و فروشندگان، کالاهای فیزیکی (مثل طلا یا برنج) را در آن برای تحویل فوری و سریع معامله می‌کنند. بازارهای مشتقه هم شامل معاملات آتی و دیگر اختیارات در تجارت می‌شوند. همچنین، ۲ نوع قرارداد بسیار مهم و کاربردی در بازارهای نقدی وجود دارند که عبارتند از:

معاملات فوروارد (Forward Contracts)

معاملات فیوچرز یا آتی (Futures Contract)

این قراردادها، به مالکان کالاهای مختلف که سرمایه‌گذاران بازارهای مالی محسوب می‌شوند، این امکان را می‌دهند تا در آینده با قیمتی که امروز توافق شده است، وارد معامله شوند. به‌عبارت ساده‌تر، قراردادهای فوروارد و فیوچرز باعث می‌شوند تا بازار کامودیتی تنوع پیدا کند و دست سرمایه‌گذاران برای سودآوری بازتر شود. معاملات فوروارد و فیوچرز به‌ظورکلی از ساختاری یکسان برخوردار هستند؛ البته با این تفاوت که معاملات فوروارد قابل تنظیم هستند و خارج از بورس (OTC) معامله می‌شوند. از طرفی، معاملات آتی یا فیوچرز با استانداردهای بازارهای مالی مطابقت دارند و در بورس معامله می‌شوند.

مفهوم تنظیم بازار در کامودیتی چیست؟

تنظیم بازار یا وضع مقررات مورد نیاز برای اداره بازارهای مالی از جمله ویژگی‌های حیاتی Commodity Market است. برای مثال، در ایالات متحده، کمیسیون معاملات آتی (CFTC) مسئول تنظیم بازارهای آتی کالا و اختیار معاملات است. هدف CFTC، ترویج بازارهای رقابتی، کارآمد و شفاف است تا از مصرف‎کنندگان در برابر تقلب و اقدامات خرابکارانه محافظت کند. کمیسیون CFTC و مقررات مربوطه برای جلوگیری و رفع موانع تجاری بین ایالتی در آمریکا طراحی شده‌اند تا سرمایه‌گذاران و مصرف‌کنندگان در سایه امن بازارها معامله کنند. مقررات محدودیت یا لغو فروش کوتاه‌مدت، از جمله مقرراتی هستند که در بازارهای مالی اجرا می‌شوند تا امکان دست‌کاری بازار و قیمت‌ها کم‌تر و کم‌تر شود.

جالب است بدانید، قانون وضع‌شده توسط CFTC از زمان ایجاد آن تاکنون، چندین‌وچندبار تغییر کرده و به‌روزرسانی شده است. این به‌روزرسانی‌ها پسی از بحران مالی و اقتصادی سال ۲۰۰۷-۲۰۰۸ آمریکا بیشتر شد تا بازارهای مالی از مخاطرات احتمالی فاصله بگیرند.

معاملات بازار کالا یا بازار سهام؛ کدام بهتر است؟

دسترسی به بازار کامودیتی یا بازارهای کالا برای اکثر سرمایه‌گذاران دشوار و پیچیده است. افرادی که در بازارهای کامودیتی فعالیت می‌کنند، باید مجوزهای خاص یا حساب‌های کارگزاری ویژه‌ای داشته باشند و این مسئله برای بسیاری از سرمایه‌گذاران در دسترس نیست. با این حال، سرمایه‌گذاران می‌توانند با ورود به بازار سهام، به‌صورت غیرمستقیم به کالاها یا بازار کامودیتی دسترسی داشته باشند. سهام شرکت‌های معدنی یا مواد خام معمولاً با قیمت کالاها ارتباط معنادار دارند و می‌توان با توجه به تقابل قیمت آن‌ها وارد سرمایه‌گذاری شد.

سرمایه‌گذارانی که به‌دنبال تنوع بخشیدن به سبد پرتفوی خود هستند، می‌توانند به صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) مراجعه کنند. این صندوق‌ها امکان سرمایه‌گذاری در اوراق بهاداری را فراهم می‌کنند که واحدهای آن‌ها در بازار بورس معامله می‌شوند. البته این مسئله برای افرادی که به‌صورت بلندمدت سرمایه‌گذاری می‌کنند، چندان‌جالب نیست؛ چرا که سبد پرتفوی آن‌ها معمولاً از سهام و اوراق قرضه تشکیل می‌شود. علاوه‌براین، ازآن‌جایی‌که قیمت کالاها نسبت یه سهام و اوراق قرضه نوسان بیشتری دارد، معاملات مربوط به کالاها برای اکثر کسانی که با ریسک بالا مشکلی ندارند، مناسب‌تر است.

بررسی دلایل کامودیتی بودن یک دارایی

موضوعات مهمی را در مورد مفهوم بازار کالا بررسی کردیم، اما یکی از پرسش‌های اصلی این است که دلیل ارزیابی یک دارایی یا کالا در کامودیتی چیست؟ درست همان‌طور که بازار ارز شامل ارزهای مختلف کشورهاست، بازار کالا یا بازار کامودیتی هم با تعدادی از کالاها ویژه همراه است. برای درک بهتر این موضوع، ۳ ویژگی مهم برای شناسایی دارایی‌ها در کامودیتی را در نظر داشته باشید.

۱. طیف گسترده‌ای از کالاها

بازار کالا فضای جالی و گسترده‌ای است که کالاهای متنوع و مختلف در آن معامله می‌شوند. درست است که حالا معنای کالاهای سخت و نرم را به‌خوبی می‌دانید، اما تنوع کالاها در Commodity Market بیشتر از این حرف‌هاست. بعضی از دارایی‌ها و کالاهای معروف بازار کالا عبارتند از:

1. قهوه
2. گوشت گاو
3. گندم
4. برنج
5. شیر
6. قند
7. گازوئیل
8. کاکائو
9. پنبه
10. نفت خام
11. آلومینیوم
12. فلز مس
13. طلا
14. نیکل
15. و غیره

۲. قرارگیری در بازارهای مالی مختلف

همان‌طور که انواع سهام در بازار سهام وجود دارند و تحرکات قیمتی آن‌ها با توجه به مدل‌های مختلف پیش‌بینی می‌شود، کامودیتی‌ها هم دسته‌بندی دارند. دسته‌بندی انواع کالاهای، مخصوصاً کالاهایی که به‌عنوان مواد خام شناسایی می‌شوند، از جمله ویژگی‌های کالای موجود در بازار کامودیتی محسوب می‌شود.

۳. پوشش ریسک در معاملات

در زمان بحران‌هایی مثل جنگ، رکود و رسوایی‌های مالی، دارایی‌های سنتی مثل سهام و اوراق قرضه معمولاً دچار ریزش می‌شوند و زیان‌های بسیاری را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان می‌آروند. در چنین شرایطی می‌توان از کالاها برای محافظت از سرمایه‌گذاری‌ها در برابر انواع ریسک‌ها استفاده کرد. بازار کامودیتی و کالاهای آن در اصل یک استراتژی برای کنترل تورم و چالش‌های اقتصادی در طول بحران‌ها هستند.

نقش بیت کوین در بازار کامودیتی چیست؟

حالا که با مفاهیم مربوط به کامودیتی آشنا شده‌اید، جالب است بدانید که اکنون بیت کوین هم به‌عنوان یک کالای ضروری شناخته می‌شود. ماهیت بیت کوین (BTC)، به‌عنوان یک کالا به آن این اجازه را می‌دهد که در قالب یک دارایی دیجیتال ایجاد و انباشته شود. بیت کوین، برخلاف چاپ ارز یا عرضه اوراق بهادار مالی، باعث ایجاد یک بدهی مالی برای ناشر آن نمی‌شود. به‌عبارت ساده‌تر، بیت کوین تنها کامودیتی مقرون‌به‌صرفه است که علاوه بر غیرفیزیکی بودن (ماهیت دیجیتالی)، ناشر یا عرضه‌کننده آن را وارد جریان بدهی‌های مالی و مسائل ارزی نمی‌کند.

آیا کامودیتی، بازار مناسبی برای سرمایه‌گذاری است؟

بازار کالا یا کامودیتی مارکت، شامل محیطی است که مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران به‌صورت مستقیم با تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان وارد معامله می‌شوند. کالاهایی همچون قهوه، برق، گوشت گاو، نفت، پروپان و غیره در بازار کامودیتی معامله می‌شوند و هیئت تجارت شیکاپو (CBOT) یکی از ریشه‌دارترین آن‌هاست. در این مقاله از بلاگ والکس علاوه بر پاسخ به پرسش کامودیتی چیست، به مقایسه آن با بازار سهام هم پرداختیم. همچنین، موضوع ارزیابی بیت کوین (BTC) به‌عنوان یک کامودیتی را هم زیر ذره‌بین قرار دادیم.

نظر شما در مورد بازار کامودیتی و پتانسیل سرمایه‌گذاری در آن چیست؟ آیا می‌توان با سرمایه‌گذاری در این بازار از ریسک‌های همیشگی سایر بازارهای مالی فرار کرد؟