نرخ بهره چیست؟ معرفی کامل Interest Rate

آخرین به روز رسانی: ۲۰ شهریور ۱۴۰۲

۰ ۲,۳۸۷ زمان مطالعه: ۸ دقیقه

در ازای دریافت وام، سودی به مبلغ اصلی وام اضافه می‌شود که در نهایت باید پرداخت شود. این سود محاسبه شده، نرخ بهره نام دارد. هر چه مدت زمان بازپرداخت یک وام بیشتر باشد، نرخ بهره آن هم بیشتر می‌شود. چرا که در طولانی مدت، ارزش پول تغییر می‌کند و سیستم بانکی موظف است برای جلوگیری از کاهش ارزش پول رایج جامعه، این سود را دریافت کند. نرخ بهره انواع متفاوتی دارد که هر یک از آنها، به روش‌های خاصی محاسبه می‌شوند. در ادامه به معرفی دقیق‌تری از نرخ بهره می‌پردازیم.

فهرست مطالب

نرخ بهره (Interest Rate) چیست؟

به زبان ساده، اگر بخواهیم نرخ بهره را توضیح دهیم، باید بگوییم که مبلغی در ازای دریافت وام است. در واقع، زمانی که شما وام می‌گیرید، موظف هستید که دقیقاً مبلغ دریافت شده را به همراه بهره آن، بازپرداخت کنید. به این مبلغ مازاد، نرخ بهره گفته می‌شود که در تمام وام‌های بانکی، کارت اعتباری، وام مسکن و حتی دانشجویی وجود دارد.

دریافت Interest Rate بر روی وام‌ها، به جبران کاهش ارزش پول به مرور زمان مرتبط است. زمانی که شما وامی دریافت می‌کنید، باید به مرور زمان، مبلغ وام را بازپرداخت کنید. در این مدت زمان، قطعا ارزش پول دریافتی تغییر می‌کند و به جبران کاهش ارزش پول، مبلغی بر بازپرداخت وام اضافه می‌شود.

معمولاً زمانی که شما به عنوان وام گیرنده، رفتار اعتباری مسئولانه‌ای از خود نشان دهید، می‌توانید وام‌های بعدی خود را با نرخ بهره کمتری دریافت کنید. این رفتارهای اعتباری مسئولانه شامل پرداخت به موقع و دقیق اقساط بازپرداخت وام می‌شود. میزان نرخ بهره یا مبلغی که به عنوان سود پرداخت می‌کنید به مدت زمان بازپرداخت وام و نوع بهره بستگی دارد. زمانی که Interest Rate ثابت باشد، مبلغ سود پرداختی تغییر نمی‌کند ولی در Interest Rate متغیر، مبلغ سود پرداختی به شاخص بستگی دارد. زمانی که شاخص تغییر کند، میزان بهره نیز تغییر می‌کند.

بنابراین در هنگام دریافت وام، باید نگاه و تعریف درستی از نرخ بهره داشته باشید. چرا که بهره‌های بالا، هزینه‌های وام را بیشتر می‌کنند و وام گرفتن برای شما گران تمام می‌شود. امروزه نرخ‌های بهره متفاوتی وجود دارد که هر یک، به شکل متفاوتی محاسبه شده و در شرایط خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه، به معرفی انواع آنها می‌پردازیم.

معرفی انواع نرخ بهره

برای آشنایی دقیق‌تر با نرخ بهره و نقش آن در بازارهای مالی، بهتر است که ابتدا با انواع آنها آشنا شویم:

نرخ بهره ثابت

همان‌طور که از نام بهره ثابت مشخص است، نرخ این بهره در مدت زمان مشخصی ثابت باقی می‌ماند و تا زمان بازپرداخت تغییر نمی‌کند. این نوع بهره، مربوط به وام‌هایی است که طی مدت زمانی بین ۲ تا ۵ سال بازپرداخت می‌شود. یکی از مثال‌های خوب برای نرخ بهره ثابت، وام‌های مسکن است. در این نوع وام، شما مدت زمان مشخصی برای بازپرداخت وام خود دارید. پس، در این زمان معین، میزان بهره وام شما ثابت می‌ماند.

نرخ بهره متغیر

نرخ بهره متغیر یا شناور، دقیقا در جهت مخالف Interest Rate ثابت قرار می‌گیرد. در این نوع بهره، هیچ درصد ثابتی برای پرداخت آن وجود ندارد. معمولا وام دهندگان نیز به مرور زمان، میزان بهره را افزایش می‌دهند. از آن‌جایی که این موضوع می‌تواند اختلافات زیادی بین وام دهنده و وام گیرنده ایجاد کند، وام دهنده از یک مرجع دقیق برای محاسبه نرخ بهره متغیر استفاده می‌کند.

نرخ بهره سالانه

نرخ بهره سالانه با نام اختصاری APR، نوعی بهره است که باید در مدت زمان مشخص پرداخت شود. در طول یک سال، تمام هزینه‌های نرخ بهره و کارمزدها از وام گیرنده دریافت می‌شود. این نوع از بهره، بیشتر به صورت درصد و سالانه مشخص می‌شود. به عنوان مثال، تصور کنید که یک وام ۱۰ میلیونی دریافت کرده‌اید. شما موظف هستید که در طول سال، ۱ میلیون Interest Rate پرداخت کنید. میزان بهره سالانه، به مدت زمان بازپرداخت وام بستگی دارد. اگر بازپرداخت شما دو ساله باشد، هر سال باید بهره متفاوتی را با توجه به ارزش ارز پرداخت کنید.

نرخ بهره ممتاز

این نرخ، سودی است که بانک‌ها برای بهترین مشتریان خود در نظر می‌گیرند. همان‌طور که اشاره کردیم، اگر مشتریان یک بانک، رفتارهای اعتباری مسئولانه از خود نشان دهند، امتیازاتی را دریافت می‌کنند که مربوط به همین نرخ ممتاز می‌شود. نرخ ممتاز در واقع، نرخی است که یک بانک، بهترین مشتریان مالی خود را انتخاب و به آنها سرویس می‌دهد.

در نرخ بهره ممتاز، بانک‌ها به بهترین مشتریان خود وام‌هایی ارائه می‌دهد که بهره نسبتا کمتری دارد. البته، بهره اصلی وام، در طول مدت زمان تغییر می‌کند و به نرخ پایه بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر یک بانک، وام‌هایی با بهره ۰.۵ درصد به تمام مشتریانش ارائه دهد، این نرخ بهره را برای مشتریان ممتاز، ۰.۲ درصد در نظر می‌گیرد.

نرخ بهره تخفیف دار

بهره تخفیف دار در واقع، نوعی نرخ بهره نسبتا کمتر از بهره متغیر استاندارد است. بانک‌ها برای مدت زمان‌های خاصی، این بهره تخفیف دار را بر روی وام‌های خود قرار می‌دهند تا تبلیغی برای سیستم بانکی خود انجام دهند. در این مدت زمان، هر مشتری که وام دریافت کند، نرخ بهره بسیار کمی که شامل تخفیف است، بر روی وام او محاسبه می‌شود. معمولا از بهره تخفیف دار در وام‌های کوتاه مدت استفاده می‌شود. به عنوان مثال، وام‌های دو ساله که شامل تخفیف می‌شوند، با Interest Rate کمی باید بازپرداخت شوند.

نرخ بهره ساده

یکی دیگر از انواع نرخ بهره که بیشتر در وام‌های کوتاه مدت مورد استفاده قرار می‌گیرد، بهره ساده است. در نرخ ساده بهره، اصل بازپرداخت وام شما به علاوه میزان بهره محاسبه می‌شود و هیچ تغییری نمی‌کند. به عنوان مثال، اگر یک وام ۱۰ میلیونی یک ساله با نرخ بهره ساده ۵ درصد دریافت کنید، باید ۱۰ میلیون به علاوه ۵۰۰ هزار تومان در پایان سال بپردازید. بهره ساده در میان وام گیرندگان بسیار محبوب است و بسیار اقتصادی به نظر می‌رسد.

نرخ بهره مرکب

بهره مرکب هم یکی دیگر انواع نرخ بهره است که با روش محاسبه خاصی انجام می‌شود و نتیجه آن، سود بیشتر برای وام دهنده است. در محاسبه بهره مرکب، سود حاصل از دوره‌های پیشین نیز به اصل سرمایه اضافه شده و در سود دوره جدید نیز محاسبه می‌شود. این نوع از محاسبه، باعث می‌شود که سود نه تنها به اصل سرمایه، بلکه به سود دوره‌های قبل نیز تعلق بگیرد. نرخ بهره مرکب، بیشتر مربوط به وام‌هایی با بازپرداخت طولانی مدت می‌شود.

نرخ بهره منفی

بررسی رفتار مردم در جوامع مختلف نشان می‌دهد در شرایط خاص اقتصادی مانند دوره‌های بحران و رکود بازار، اغلب مردم علاقه دارند تا پول خود را در حساب‌های بانکی نگهداری کنند. به عبارت دیگر، در دوره‌های زمانی که آینده اقتصادی کشور در ابهام قرار دارد، احتکار پول و سرمایه نقد، افزایش پیدا می‌کند. نرخ بهره منفی (Negative Interest Rate Policy) یا به‌اختصار NIRP، نوعی سیاست مدیریت پول در کشور است که با هدف جلوگیری از احتکار پول در دوره‌های حساس اقتصادی اعمال می‌شود. در این دوره افرادی که پول خود را در حساب‌های بانکی نگه می‌دارند، باید در قبال سپرده‌گذاری هزینه‌ای به بانک پرداخت کنند. نرخ بهره منفی باعث افزایش جریان مالی در اقتصاد می‌شود و احتکار پول را کاهش می‌دهد.

نحوه محاسبه نرخ بهره وام

تقریبا هر یک از نرخ‌های بهره که در بالا معرفی کردیم، با فرمولی متفاوت محاسبه می‌شوند. ما در ادامه، قصد داریم سه فرمول بهره پرکاربرد، شامل نرخ بهره سالانه، ساده و مرکب را برای شما توضیح دهیم.

فرمول Interest Rate سالانه (APR)

نرخ بهره سالانه، در واقع میزان سودی است که سپرده‌گذار بعد از گذشت یک سال می‌تواند دریافت کند و وام٬گیرنده در طی یک سال باید این نرخ را مازاد بر مبلغ اصلی به سیستم بانکی پس دهد. برای محاسبه نرخ بهره سالانه یا APR از فرمول زیر استفاده می‌شود:

A = {p⨯(۱+R⨯T)}

A: کل مبلغ نهایی
P: سرمایه‌گذاری اولیه یا مبلغ وام
R: نرخ بهره
T: مدت زمان در واحد سال

فرمول Interest Rate ساده

برای محاسبه نرخ بهره ساده که در بالاتر معرفی کردیم، از فرمول زیر استفاده می‌شود:

A = p⨯T⨯R

A: کل مبلغ نهایی
P: سرمایه‌گذاری اولیه یا مبلغ وام
R: درصد نرخ بهره
T: مدت زمان در واحد سال

همان‌طور که در فرمول بالا، مشخص است، برای محاسبه نرخ بهره ساده، ابتدا باید اصل سرمایه، در زمان یا تعداد سال‌های بازپرداخت ضرب شود. حاصل ضرب آن نیز در میزان بهره ساده که یک عدد درصدی است، ضرب می‌شود. به عنوان مثال، برای محاسبه Interest Rate یک وام ۱۰ میلیونی با بهره ۵ درصد و بازپرداخت یک ساله، باید مانند زیر عمل کنید.

ابتدا ۱۰ میلیون در ۱ سال ضرب شده که حاصل آن، همان ۱۰ میلیون می‌شود. حالا باید ۱۰ میلیون در ۵ درصد ضرب شود که نتیجه آن، ۵۰۰ هزار تومان می‌شود. در واقع، نرخ بهره یا سود بازپرداختی این وام، معادل با ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است.

فرمول Interest Rate مرکب

فرمول نرخ بهره مرکب، به شرح زیر است:

A = {P(1+i)n}-P = P{(1+i)n-1}

P: مبلغ سپرده در حال حاضر
I: درصد اسمی نرخ بهره سالیانه
n: تعداد دوره دریافت سود

همان‌طور که در فرمول بالا مشخص است، ابتدا باید نرخ بهره سالانه به درصد را علاوه بر عدد ۱ کنیم. سپس، تعداد سال‌های بازپرداخت را از عدد ۱ کم کنیم. در نهایت، نتیجه این دو را در هم ضرب کنیم. مجددا نتیجه این حاصل ضرب، باید در اصل سرمایه ضرب شود تا نرخ بهره مرکب به دست آید.

کاربرد نرخ بهره

شاید برای شما سوال باشد که اصلا نرخ بهره چه کاربردی دارد؟ با چه هدفی، چنین قوانینی به وجود آمده است؟ برای پاسخ به این سوال، ابتدا باید روند تامین منابع مالی بانک‌ها را متوجه شویم. بانک‌ها با دریافت سپرده‌های کلان و بلند مدت، بودجه‌های خود برای ارائه وام به مشتریان را تامین می‌کنند. در این صورت، با دریافت نرخ بهره از وام گیرنده‌ها، می‌توانند سود سپرده گذاران را پرداخت کنند. هر چه این نرخ بالاتر باشد، بانک و سپرده گذار سود بیشتری دریافت کرده و در عوض، وام گیرنده باید سود بیشتری در ازای دریافت وام پرداخت کند.

حالا برای جلوگیری از بروز هرگونه هرج و مرج، فرمول‌ها و قوانینی برای محاسبه نرخ بهره در نظر گرفته شده است. با محاسبه Interest Rate به کمک این فرمول‌ها، هم سود بانک‌ها تامین می‌شود و هم وام گیرنده با شرایط بهتری می‌توانند وام مورد نیاز خود را دریافت کنند. معمولا تعیین میزان نرخ بهره به عهده بانک مرکزی است.

Interest Rate توسط چه سازمانی تعیین می‌شود؟

اگر هر بانک به صورت مستقل نرخ بهره خود را تعیین کند، جامعه اقتصادی دچار آشفتگی خواهد شد. در نتیجه تعیین بهره باید توسط یک سازمان ذی‌ صلاح تعیین شود. به همین علت است که در اکثر کشورها از جمله ایران، Interest Rate توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود. بانک مرکزی با در نظر گرفتن پارامتر‌های مختلفی مانند سیستم پایداری قیمت، نقدینگی مناسب در اقتصاد کشور، رصد فعالیت بانک‌های دولتی و خصوصی و… می‌تواند نرخ بهره‌ مناسبی تعیین کند تا تعادل بازار اقتصادی در جامعه حفظ شود.

چه مواردی بر نرخ بهره تاثیرگذار است؟

عوامل زیادی می‌تواند بر روی نرخ بهره تاثیر بگذارد و میزان آن را کم و زیاد کند. برخی از این عوامل موثر عبارتند از:

میزان درآمد: میزان درآمد افراد و افزایش حقوق، ارتباط مستقیمی با میزان بهره دارد. هر چه حقوق افراد جامعه افزایش یابد، نرخ بهره وام‌ها نیز بیشتر می‌شود.
میزان تقاضا: هر چه تقاضا برای دریافت وام بیشتر باشد، نرخ بهره نیز بیشتر می‌شود. این دو عامل، رابطه مستقیم با یکدیگر دارند.
نوع وام: هر چه یک وام، ریسک‌های بیشتری جهت عدم بازپرداخت وام داشته باشد، نرخ بهره آن نیز بیشتر می‌شود. به عنوان مثال، وام‌های بدون ضامن و وثیقه، بهره بالاتری دارند.
شرایط اقتصادی: زمانی که وضعیت اقتصادی جامعه رو به مثبت باشد و رشد خوبی به دست آورد، تقاضا برای وام نیز بیشتر می‌شود. در نتیجه، افزایش تقاضا باعث افزایش بهره نیز می‌شود.
نرخ تورم: تورم و نرخ بهره نیز با یکدیگر رابطه مستقیم دارند. هر چه میزان تورم در یک جامعه بیشتر باشد، بهره بیشتری برای وام‌ها در نظر گرفته می‌شود.

چرا Interest Rate در اقتصاد کشور مهم است؟

نرخ بهره یکی از عوامل بسیار مهم در چرخه اقتصادی و سطح رفاه افراد در جامعه است. اگر این نرخ بسیار بالا باشد، فرد وام‌دهنده سود بیشتری دریافت خواهد کرد و وام‌گیرنده هم باید مبلغ بیشتری به ازای دریافت وام بازپرداخت کند. در نتیجه بسیار طبیعی است که متقاضیان دریافت وام بسیار کم شوند و در مقابل پول احتکار شده در سیستم بانک افزایش پیدا کند.

در مقابل اگر نرخ بهره بسیار پایین باشد، افراد کمتری به سپرده‌گذاری در بانک علاقه نشان می‌دهند و میزان نقدینگی بانک برای ارائه وام و بازگرداندن سرمایه به چرخه اقتصادی کم خواهد شد. در نتیجه بسیار مهم است که Interest Rate در شرایط برد-برد تعیین شود و هم برای متقاضی وام و هم برای وام‌دهنده سود کافی داشته باشد. در نتیجه تعیین صحیح و منطقی نرخ بهره، پول نقد به چرخه اقتصادی باز می‌گردد و صرف خرید کالا یا خدماتی خواهد شد که در نتیجه آن سطح رفاه زندگی جامعه بالا خواهد رفت.

برچسب ها

آخرین به روز رسانی: ۲۰ شهریور ۱۴۰۲

۰ ۲,۳۸۷ زمان مطالعه: ۸ دقیقه