حریم خصوصی در بیگ دیتا | ظهور بلاکچین برای حفاظت از آن

آیا تاکنون به شگفت‌انگیز بودن گوگل فکر کرده‌اید؟ یک سیستم هوشمند که شما را بهتر از خودتان می‌شناسد. نزدیک‌ترین تبلیغات به سلیقه‌ی شما را نشان می‌دهد، بهترین نتایج را برای جست‌وجو ارائه می‌کند و حتی آدرس خانه و محل کار شما را بلد است! این سیستم شگفت‌انگیز با حریم خصوصی در بیگ دیتا کار می‌کند؛ یک مفهوم که طرفداران حریم خصوصی به شدت با آن مقابله می‌کنند.

در این مقاله والکس، به مسئله حریم خصوصی در حریم خصوصی در بیگ دیتاها می‌پردازیم و سپس راه حل بلاکچین را برای آن تشریح خواهیم کرد.

بیگ دیتا چیست؟

بیگ دیتا (Big Data) که در فارسی به آن کلان داده نیز گفته می‌شود، به معنای یک پایگاه داده بسیار بزرگ است که می‌تواند ساختار یافته یا غیرساختار یافته باشد. بیگ دیتا، پایگاهی است که به طور مداوم با استفاده از افزایش اطلاعات بزرگ‌تر می‌شود. این شبکه اطلاعاتی حاصل یک فرآیند بزرگ‌تر به نام داده‌ کاوی است.

داده کاوی (Data Mining) یک یا چند الگوریتم جمع‌آوری اطلاعات از منابع مختلف است. فرض کنید که یک کاربر در مسیر خانه تا محل کار، چند بار شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و توییتر را باز کند، برای پیدا کردن مسیر از گوگل مپ استفاده کند و مدل کفش مورد علاقه‌اش را هم در گوگل یا یک فروشگاه اینترنتی مانند دیجی کالا جست‌و‌جو کند. این اطلاعات به صورت منظم و مداوم توسط گوگل و سایر پایگاه‌های اطلاعاتی جمع‌آوری می‌شود. این اطلاعات تحلیل شده و در آینده به صورت منظم نتایج بهتری به او نشان داده خواهد شد.

حال اطلاعات این کاربر را ضرب در صدها میلیون کاربر فعال در اینترنت کنید. روزانه بیش از ۵ یا ۴ میلیارد بار در گوگل سرچ می‌شود؛ این یعنی حدوداً ۷۰ هزار سرچ در هر ثانیه. گوگل و سایر سرویس‌هایی که به کاربران خدمات ارائه می‌کنند، این اطلاعات را جمع‌آوری کرده و برای ارائه سرویس بهتر در آینده و تبلیغات از آن‌ها استفاده می‌کنند.

چرا حریم خصوصی در بیگ دیتا اهمیت دارد؟

هیچ کس دوست ندارد اطلاعات خصوصی از زندگی شخصی‌اش بدون اطلاع خودش در دسترس دیگران قرار بگیرد؛ به خصوص که نداند این «دیگران» دقیقاً چه کسانی هستند. اما باید متوجه این نکته باشید که واقعاً هیچ چیز کاملاً رایگانی وجود ندارد. اگر یک اپلیکیشن برای ورزش کردن از پلی استور دانلود می‌کنید یا به همکارتان از طریق Gmail یک ایمیل کاری ارسال می‌کنید، در واقع از سرویس‌هایی استفاده می‌کنید که در ازای ارائه خدمات، از شما اطلاعات دریافت می‌کنند.

اما داستان به همین‌جا ختم نمی‌شود. مشکل اصلی آنجاست که اگر شما اطلاعات خود را با یک سرویس مانند فیس بوک یا گوگل به اشتراک بگذارید، هیچ تضمینی وجود ندارد این سرویس‌ها اطلاعات را بین خود به اشتراک نگذارند. همین چند روز پیش قیمت یک کفش را در گوگل جست‌و‌جو نکردید و امروز تبلیغی مشابه با آن را در اینستاگرام ببینید؟

چطور بیگ دیتا حریم خصوصی را به خطر می‌اندازد؟

فرض کنید در یک اتاق در بسته و کاملاً امن (یا حداقل شما اینطور فکر می‌کنید) با دوست خود درباره‌ی مشکلی که با هندزفری موبایلتان دارید، صحبت می‌کنید. درست فردای همین روز موقع خواندن یک مقاله در یک سایت، تبلیغ یک هندزفری را می‌بینید. چقدر برایتان این مسئله جالب است؟ چقدر احتمال دارد همان موقع شروع به خرید کنید؟ احتمالاً بسیار زیاد.

ممکن است بگویید خب این ویژگی نیازهای ما را برطرف می‌کند. اما مشکل ریشه‌ی عمیق‌تری دارد؛ در صورتی که اینطور به آن نگاه کنید:

1. اگر اطلاعات شما به دیگران فروخته شود، عملاً حریم خصوصی شماست که در معرض فروش گذاشته شده است. حتی ممکن است این اطلاعات به دست هکرها یا سارقانی بیفتد که از آن علیه شما و دیگران سوء استفاده کنند. دقت کنید که تامین امنیت کلان داده‌ها آسان و ارزان نیست.
2. اگر نسبت به فروش حریم خصوصی خود به شرکت‌های دیگر حساسیت نداشته باشید، کم کم این حساسیت را نسبت به نداشتن حریم خصوصی در برابر دیگران و حتی دولت‌ها از دست خواهید داد.
3. رفتارهای آینده شما می‌تواند جهت‌دهی شود. برای مثال صفحه سرچ یوتیوب یا اکسپلور اینستاگرام خودتان را ببینید. چقدر این محتواها تصور شما از دنیا را شکل می‌دهند؟ چقدر این تصور به دنیای واقعی نزدیک است؟

خطر همین جاست! اگر حجم اطلاعاتی که یک سرویس از ما دارد بیش از حد باشد، آن سرویس‌دهنده می‌تواند بسیاری از رفتارهای مالی و اجتماعی ما را شکل دهد. این یعنی عملاً سبک زندگی کاربران در اختیار این دست سرویس‌ها قرار می‌گیرد. به همین دلیل بسیاری از فعالان حوزه حریم خصوصی، با حریم خصوصی در Big Data به عنوان یک خطر مهم مخالفت می‌کنند. بلاک چین یک راه حل در برابر حریم خصوصی در بیگ دیتا برای ارائه خدمات به کاربران بدون تهدید حریم خصوصی آن‌ها است.

ویژگی‌های حریم خصوصی در بیگ دیتا

پیش از این که به سراغ راه حل بلاک چین برویم، ابتدا به چند ویژگی حریم خصوصی در بیگ دیتا باید اشاره کنیم تا چالش این ابزار در حریم خصوصی روشن‌تر شود.

۱- تمرکز داده‌ها

داده‌ها در بیگ دیتا به صورت متمرکز و توسط یک یا چند سرویس خاص مانند گوگل، فیس‌بوک یا حتی آمازون و والمارت جمع‌آوری می‌شوند. مدیریت و ذخیره‌سازی این دیتاها برعهده‌ی همین سرویس‌ها است.

۲- تنوع داده‌ها

داده‌های ورودی به پایگاه اطلاعاتی، اشکال مختلفی دارند. از تصاویر گرفته تا رفتار کاربر در یک سایت یا محتوای متنی. این داده‌ها در مجموع کالان داده‌ها را می‌سازند.

۳- تحلیل آسان و سریع اطلاعات

اطلاعات در بیگ دیتاها به صورت مستقیم در استراتژی‌های خرد و کلان استفاده می‌شوند. بنابراین به نوعی جمع‌آوری می‌شوند که برای تجزیه و تحلیل بهتر، آسان‌تر و در نتیجه برای تصمیم‌گیری سریع‌تر مناسب باشند. بنابراین تلاش می‌شود که برای تحلیل این داده‌ها از ابزارهای بصری مانند نمودارها و جدول‌ها بیشتر استفاده شود.

۴- امکان رشد داده‌های غلط در حجم داده‌های عظیم

زمانی که حجم داده‌ها بسیار رشد کند، امکان غلط بودن آن‌ها نیز به صورت مداوم بیشتر می‌شود. حریم خصوصی در بیگ دیتاها با خطر بزرگ رشد داده‌های غلط نیز مواجه هستند. یکی از تلاش‌های این نوع سیستم‌ها، جلوگیری از شکل‌گیری این داده‌ها است.

۵- قابلیت آپدیت

اطلاعات در بیگ دیتاها مداوم در حال رشد و تغییر هستند. ابزارهای تحلیل حریم خصوصی در بیگ دیتا می‌توانند خود را با این تغییرات سازگار کنند. اما هزینه نگهداری این اطلاعات بسیار بالا است و نیاز به فضای ذخیره‌سازی عظیمی دارد. بسیاری از این پایگاه‌های داده فقط برای مدت کوتاهی معتبر هستند و بعد ارزش خود را از دست می‌دهند. بنابراین به‌روزرسانی آن‌ها و مدیریت این داده‌ها یک چالش جدی در این مسیر است.

بلاک چین چیست؟

بلاک چین یک سیستم کل توزیع شده بین کاربران است که تمام تراکنش‌ها و اطلاعات کاربران در آن به صورت امن ذخیره شده‌اند. بلاک چین به هر مشارکت کننده در یک شبکه اجازه می‌دهد که اعتبار تراکنش‌ها را ببیند و بسنجد. این ویژگی برای تمام کاربران به صورت یکسان است و هیچ‌کس نمی‌تواند در این اطلاعات تغییری ایجاد کند. فناوری بلاک چین با تکنولوژی رمزنگاری طراحی و ایمن شده است.

بیشتر بدانید:

مزایا و معایب بلاک چین + بررسی کاربردهای فناوری زنجیره بلوک‌ها در دنیای واقعی

اوراکل و تفاوت آن با بیگ دیتا

اوراکل‌ها یکی از اصلی‌ترین پایه‌های فناوری بلاک چین هستند که به صورت اختصاصی، مسئولیت دسترسی به داده‌های خارج از سیستم شبکه بلاک چین را فراهم می‌کنند. فناوری بلاک چین و همچنین قراردادهای هوشمند که در این شبکه‌های بلاک چین غیر متمرکز (مثل اتریوم) وجود دارند، قادر نیستند که به خودی خود به داده‌های بیرون از شبکه بلاک چین دسترسی داشته باشند. در این شرایط است که اوراکل‏‏‏ ها می‌تواند نقش یک شخص ثالث را برای شبکه بلاک چین ایفا کند تا بتوان با استفاده از قابلیت‌های آن به داده‌ها و دیتاهای خارج از شبکه دست یافت.

نکته مهمی که در این میان نهفته شده، این است که اوراکل به عنوان یک منبع داده یا بیگ دیتا محسوب نمی‌شود و باید آن را به عنوان لایه‌ای برای جست‌وجو و ارسال منابع داده‌های خارج از بلاک چین تعریف کرد. به عبارت ساده‌تر، یک اوراکل وظیفه دارد تا در جست‌وجوی دیتاها باشد تا پس از تایید و احراز هویت (که مطابق خواسته‌های شبکه بلاک چین است)، آن را به سوی مقصدی مشخص ارسال کند. این در حالی است که مشخصاً در بحث مربوط به حریم خصوصی در بیگ دیتا، وقتی از بیگ دیتا صحبت می‌شود، منظور مجموعه‌ای بزرگ و پیچیده‌تری از داده‌ها هستند که هم می‌توانند ساختارمند و هم فاقد ساختار باشند.

ویژگی‌های بلاک چین و تاثیر آنها روی بیگ دیتا

بلاک چین ویژگی‌هایی دارد که آن را از حریم خصوصی در بیگ دیتا بسیار متمایز می‌کند:

۱- غیرمتمرکز بودن

برخلاف حریم خصوصی در بیگ دیتا که تمام اطلاعات کاربران در یک سرور مرکزی و توسط یک یا چند سازمان خاص نگهداری می‌شوند، بلاک چین یک دفتر کل توزیع شده بین تمامی کاربران و مشارکت کنندگان در شبکه است.

پس برای ثبت اطلاعات یا تغییرات جدید در شبکه‌ی بلاک چین، باید هم اکثر مشارکت کنندگان از آن اطلاع داشته باشند و هم آن را تایید کنند.

۲- مدیریت آسان حجم بالای داده

یکی از مشکلات اصلی کلان داده‌ها، محل ذخیره و نگهداری آن‌ها است. اگر زمانی به هر دلیلی سرورهای گوگل، فیس‌بوک یا والمارت آسیب ببینند، تمام این اطلاعات از بین خواهد رفت. اما سیستم توزیع در بلاک چین مدیریت و ذخیره این اطلاعات را آسان می‌کند. این یعنی اگر یک کاربر از شبکه خارج شد، خدشه‌ای به اصل اطلاعات وارد نمی‌شود.

۳- رمزنگاری

تکنولوژی بلاک چین معمولاً با رمزنگاری کردن داده‌، حجم آن را کاهش می‌دهد و ایجاد اختلال و دزدی در اطلاعات را سخت و غیرممکن می‌کند. رمزنگاری شدن داده‌ها باعث می‌شود امکان دسترسی به اطلاعات و ایجاد تغییر در آن بدون داشتن کلید رمز ناممکن شود.

راه حل بلاک چین برای محافظت از حریم خصوصی کاربران چیست؟

نحوه ذخیره‌سازی اطلاعات در بلاک چین به شکل رمزنگاری شده و البته شفاف است. تمام اعضای یک شبکه می‌توانند اطلاعات را به یک اندازه در اختیار داشته باشند. البته برخی از بلاک چین‌ها کاملاً حریم خصوصی محور هستند و اطلاعات کاربران را کاملاً به صورت محرمانه ذخیره می‌کنند. در این بلاک چین‌ها نیز همه به یک اندازه از جزئیات شبکه بی اطلاع‌اند.

اپلیکیشن‌های بلاک چینی، مانند ترون، اتریوم یا کاردانو که علاوه بر کوین و ارائه سیستم مالی، کاربردهای دیگری هم برای اجرای قراردادهای هوشمند دارند، تلاش می‌کنند تا حریم خصوصی کاربران حفظ کنند. کاربران با استفاده از یک بلاک چین تا میزانی که قصد دارند اطلاعات خود را به اشتراک می‌گذارند و به محض خروج از شبکه، اطلاعات خود را نیز از آن خارج می‌کنند. این ویژگی بلاک چین را به یک تکنولوژی حریم خصوصی محور تبدیل کرده است.

آیا بلاک چین به کمک ما می‌آید؟

در ۱۳ ماه می ۲۰۲۰ میلادی، خبرگزاری بلومبرگ خبری منتشر کرد که نشان می‌داد سرویس FBI آمریکا از اطلاعات گوگل برای اهداف مختلف خود استفاده می‌کند. حریم خصوصی، بیش از آنچه که تصور کنید اهمیت دارد. این که به حریم خصوصی خود در فضای اینترنت بی توجه باشید، مانند این است که در خانه‌ای شیشه‌ای زندگی کنید و تمام کسانی که از کنار خانه‌ی شما می‌گذرند، از اتفاقات داخل خانه خبردار شوند.

حال این وضعیت را اینطور تصور کنید که یک یا چند شرکت می‌توانند سبک لباس پوشیدن یا رفتارهای دیگر شما را نیز شکل دهند. با این تصور دیگر گوگل یا سایر سرویس‌هایی که هنوز شگفت‌انگیز هستند، شاید مانند قبل محبوب نباشند.

شما چه تجربه‌ای از نقض حریم خصوصی خود توسط گوگل یا سایر سرویس‌ها داشته‌اید؟ برای ما بنویسید.