برنامه غیر متمرکز چیست؛ DApp جهشی در استقلال دیجیتال
برنامه غیر متمرکز (DApp) انقلابی در صنعت بلاکچین و ارزهای دیجیتال ایجاد کرده است. این برنامه‌ها که بر بستر بلاکچین (عمدتا بلاکچین اتریوم) و از طریق سیستم‌های همتابه‌همتا کار می‌کنند، «آزادی دیجیتال» را برای انسان‌های مدرن به ارمغان آورده‌اند و مزایای زیادی به‌همراه دارند. DApp چیست و چگونه کار می‌کند؟ برنامه‌های غیر متمرکز چه مزایایی دارند؟ ارتباط آن‌ها با خرید ارز دیجیتال چیست؟ آینده این برنامه‌ها چگونه خواهد بود؟ برای پاسخ به این سوال‌ها و آشنایی بیشتر با اپلیکیشن‌های غیر متمرکز، تا انتهای مقاله حاضر همراه ما باشید.
برنامه غیر متمرکز چیست؟
اپلیکیشن غیر متمرکز (DApp)، یک اپلیکیشن یا برنامه‌ای‌ست که در یک بلاک چین یا شبکه همتا به همتا از رایانه‌ها اجرا می‌شود و مستقل از کنترل یک شخص یا سازمان واحد است. این برنامه‌ها نقشی حیاتی در دنیای بلاک چین ایفا می‌کنند و در محیطی عمومی، منبع باز و غیر متمرکز که فاقد کنترل و نفوذ مرکزی است، کار می‌کند.
DAppها در چند سال اخیر محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند. برای مثال، تعداد این اپلیکیشن‌ها از ۲۵ عدد در سال ۲۰۱۵، اکنون به بیش از ۳۶۰۰ برنامه در حوزه‌های مختلفی مانندی بازی، خدمات مالی غیر متمرکز، پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی و سایر موارد افزایش پیدا کرده است.
علاوه بر این، حجم تراکنش‌هایی که کاربران در سال با استفاده از برنامه‌های غیر متمرکز انجام می‌دهند، نزدیک به ۱۸۲.۵ دلار است. از این رو، به‌وضوح می‌توان به اهمیت روزافزون این برنامه‌ها در دنیای بلاک چین پی برد.
کاربردهای برنامه‌های غیر متمرکز در دنیای کنونی چیست؟
فضای بلاکچین به‌دلیل ظرفیت خود در ایجاد نوآوری و توسعه فناوری‌های نوین، قبلا به خانه انواع مختلفی از برنامه‌های غیر متمرکز تبدیل شده است و توسعه‌دهندگان دائما در حال بررسی راه‌های جدید برای استفاده از این فناوری برای خرید ارز دیجیتال یا کاربردهای دیگر هستند. اصلی‌ترین کاربردهای برنامه غیر متمرکز در دنیای فعلی عبارت است از:
امور مالی غیر متمرکز (DeFi)
یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین موارد استفاده از Dappها، امور مالی غیر متمرکز یا دیفای (DeFi) است. دیفای توجه سرمایه‌گذاران زیادی را به خود جلب کرده و بازاری را ایجاد کرده است که در حال حاضر بیش از ۴۰ میلیارد دلار ارزش دارد. DeFi خیلی سریع در حال رشد است و هدف آن حل چالش‌های امور مالی سنتی و معرفی راه‌های جدید برای وام‌دادن و قرض‌گرفتن پول و ایجاد خدمات مالی نوآورانه مانند استخرام نقدینگی است.
راه حل‌های سازمانی
راه حل‌های مبتنی بر بلاکچین این پتانسیل را دارند که با ایجاد صنایع جدید، به کسب‌وکارها کمک کنند که به رشد و کارایی عملیاتی بهتری دست یابند. تا این‌جای کار، برنامه‌های غیر متمرکز اثرگذاری خیلی خوبی در صنایع مختلفی همچون مدیریت زنجیره تامین، مراقبت‌های بهداشتی و دارو داشته‌اند.
بازی‌ها و کلکسیون‌های دیجیتال
اولین برنامه غیر متمرکزی که محبوبیت قابل توجهی پیدا کرد، یک بازی به‌نام کریپتو کیتیز (CryptoKitties) بود. محبوبیت و موفقیت‌آمیزبودن این بازی، پروژه‌های مشابهی روی کار آمدند که سعی داشتند موفقیت اولیه Dappها را تکرار کنند. اگر چه هیچ‌کدام از این‌ها نتوانسته‌اند محبوبیت مشابهی کسب کنند، بازی‌هایی مثل Gods Unchained و Decentraland ثابت می‌کنند که همچنان تقاضای قابل توجهی برای برنامه‌های متمرکز وجود دارد. علاوه بر این، رونق اخیر توکن‌های غیر قابل تعویض، لزوم توسعه مجموعه‌های دیجیتالی مبتنی بر بلاک چین را بیش از پیش کرده است.
برنامه‌های غیر متمرکز چگونه کار می‌کنند؟
تقریبا تمامی برنامه‌های غیر متمرکز روی بلاک چین اتریوم اجرا می‌شوند؛ چون این شبکه، اولین اکوسیستم همه‌منظوره‌ای بود که به‌راحتی می‌توان از آن برای توسعه و پشتیبانی از انواع اپلیکیشن‌ها استفاده کرد. حتی با وجود رقبای نوظهوری همچون سولانا (Solana)، پالیگان (Polygon) و سایرین، برای توسعه برنامه غیر متمرکز از این اکوسیستم استفاده می‌شود.
همه اپلیکیشن‌ها بر اساس سیستم قرارداد هوشمند که هسته حیاتی آن‌ها است، ساخته شده‌اند. توسعه‌دهندگان، شبکه ERC-20 را با رابط کاربری و توانایی برقراری تماس ترکیب می‌کنند تا افراد بتوانند اپلیکیشنی بسازند که هرکسی که به حوزه ارزهای دیجیتال علاقه‌مند است، بتواند از آن استفاده کند. در صورت لزوم، توسعه‌دهندگان می‌توانند قراردادهای هوشمند جدیدی ببندند تا بتوانند عملکردهای منحصربه‌فردی را به اپلیکیشن اضافه کنند.
اصلی‌ترین مشخصه‌های DApp چیست؟
اگر چه اپلیکیشن‌های مبتنی بر فناوری‌های بلاکچین از نظر ساختاری تقریبا مشابه یکدیگر هستند، اما هر کدام از آن‌ها ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند. برای آن‌که بدانید یک برنامه غیر متمرکز چگونه کار می‌کند، باید با ویژگی‌های DAppها آشنا شوید. در ادامه، اصلی‌ترین ویژگی‌های برنامه‌های غیر متمرکز معرفی شده‌اند:
موافقت با پروتکل
همه افرادی که در طول فرایند تصمیم‌گیری حق رای دارند، باید با استفاده از الگوریتم رمزنگاری موافقت کنند. این مسئله، بخشی ضروری برای اعتبارسنجی تایید اثبات ارزش (proof of value) است.
منبع‌بازبودن
یکی از ویژگی‌ها و مزایای اصلی DAppها، شفافیت کامل آن‌ها به‌دلیل منبع‌بازبودن است. یعنی هر شخصی می‌تواند داده‌های کد را مشاهده کند و از شفاف‌بودن تمام فرایندها اطمینان حاصل کند. علاوه بر این، سیستم به‌طور مستقل کار می‌کند و در نتیجه، نیازی به دخالت توسعه‌دهندگان نیست.
متمرکز نبودن
همان‌طور که از نام آن پیداست، DAppها روی یک اکوسیستم غیر متمرکز اجرا می‌شود و متمرکز نیست. از این رو، یک سازمان یا شخص واحد آن را اداره نمی‌کند و تمام سوابق عملیاتی برنامه در یک بلاکچین ذخیره می‌شود.
پاداش‌دادن
هر برنامه غیر متمرکز می‌تواند توکن تولید کند و این دارایی‌های دیجیتال را بین افراد علاقه‌مند توزیع کند. این کار برای نشان‌دادن ارزش محصول شما ضروری‌ست. علاوه بر این، آن‌ها باید به سرمایه‌گذاران خود هم پاداش دهند.
انواع برنامه‌های غیر متمرکز
برنامه‌های غیر متمرکز با اهداف گوناگونی توسعه پیدا کرده‌اند و با توجه به حوزه کارکردشان می‌توان آن‌ها را به ۳ بخش عمده تقسیم کرد:
- برنامه‌های مدیریت پول: با استفاده از این نوع برنامه‌ها، کاربران می‌توانند مقداری ارز را برای انقعاد قرارداد در بلاک چین اتریوم ارسال یا دریافت کنند.
- مدیریت داده‌های پولی و سایر داده‌ها: وظیفه این برنامه‌ها، مدیریت عملیاتی‌ست که برای سازمان‌دهی داده‌های پولی و غیر پولی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- برنامه‌های مربوط به سازوکارهای رای‌گیری و حاکمیتی: این برنامه‌ها، سازوکارهای امن و واضحی را برای رای‌گیری فراهم می‌کنند.
مزایای برنامه غیر متمرکز چیست؟
احتمالا بعد از آشنایی با برنامه‌های غیر متمرکز، این سوال به ذهنتان خطور کرده باشد که DAppها چه مزیت‌ها و ارزشی را برای کاربران به‌ارمغان می‌آورند؟ از جمله مهم‌ترین مزایای یک برنامه غیر متمرکز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عدم خرابی و آسیب
اصلی‌ترین مزیت برنامه‌های غیر متمرکز است که هرگز دچار خرابی و ازکارافتادگی نمی‌شوند. پس از قرارگیری قرارداد هوشمند روی بلاک چین، شبکه همواره می‌تواند به نیازهای مشتریانی که درصدد تعامل با قرارداد هستند، پاسخ دهد. از آن‌جایی که این برنامه‌ها روی یک سیستم همتابه‌همتا اجرا می‌شوند، حتی اگر بخشی از معماری شبکه غیرکاربردی شود، همچنان به فعالیت خود ادامه خواهد داد.
شفافیت و عدم سانسور
از آن‌جایی که برنامه‌های غیر متمرکز تحت کنترل و نظارت اشخاص یا سازمان‌ها قرار ندارد، هیچ دولت یا نهادی نمی‌تواند کاربران را از پیاده‌سازی Dappها، انجام تراکنش و خواندن اطلاعات دفتر کل توزیع‌شده منع کند. در نتیجه کاربران از آزادی عملی بالایی برخوردار هستند و تراکنش‌ها با شفافیت بالا و بدون هیچ سانسوری انجام می‌شوند.
حذف واسطه‌ها
برای انجام تراکنش‌های مالی آنلاین به روش متمرکز و سنتی، مجبور هستید به موسسات مالی واسطه اعتماد کنید و تصور کنید که هرگز از اطلاعات مالی یا شخصی شما سواستفاده نخواهد شد. اما در برنامه‌های غیر متمرکز، پای هیچ مرجع ناظری در میان نیست و لازم نیست به واسطه شخص ثالث اعتماد کنید.
حریم خصوصی
مهم‌ترین مزیت برنامه غیر متمرکز، ناشناس‌ماندن هویت کاربران است. در این برنامه‌ها، کاربران به‌جای گذراندن یک فرایند ثبت نام پیچیده و طولانی، با اعتبارنامه ورود اتریوم و کیف پول دیجیتالی، می‌توانند به آن‌ها دسترسی داشته باشند.
یکپارچگی داده‌ها
از طریق رمزنگاری، DApp ذخیره‌سازی امن داده‌ها در شبکه‌های انواع بلاکچین را تضمین می‌کند. همچنین، دسترسی به بلاکچین عمومی برای تایید تراکنش‌ها، مهر تایید دیگری بر اعتبار داده‌های ثبت‌شده است.
آینده برنامه‌های غیر متمرکز چگونه پیش‌بینی می‌شود؟
پیش‌بینی می‌شود که برنامه‌های غیر متمرکز همچنان به رشد تصاعدی خود در آینده ادامه خواهند داد؛ اگر چه تا تحقق آرمان‌شهری که برای این فناوری تصور شده است، راه درازی در پیش است. دلیل این امر آن است که هنوز آن اندازه که باید در بین کاربران مورد قبول واقع نشده است و عظمت چیزی که DApp در صدد جایگزینی آن است، زمان زیادی می‌طلبد.
برای آن‌که برنامه‌های غیر متمرکز به‌اندازه برنامه‌های متمرکز رایج و متداول شوند، باید الگویی که در حال حاضر شاهد آن هستیم، از ریشه تغییر پیدا کند و نقش‌آفرینانی که در حال حاضر در این زمینه فعالیت می‌کنند، انگیزه زیادی برای پشتیبانی از آن ندارند.
به هر حال، درست مثل زمانی که تلفن‌ها جای نامه و تلگراف را گرفتند، برنامه‌های غیر متمرکز هم به‌زودی جایگاه خود را پیدا کرده و به همان اندازه کاربران را از فواید خود بهره‌مند خواهند کرد. اگر چه هنوز زیرساخت‌های لازم برای مهاجرت به DApp در مقیاس بزرگ وجود ندارد و دقیق نمی‌توان گفت که دنیا چه زمانی آماده پذیرش این برنامه‌ها خواهد شد، اما به‌طور قطع آینده از آن برنامه‌های غیر متمرکز خواهد بود.
برنامه‌های غیر متمرکز و انقلاب در آزادی دیجیتال
DApp، اپلیکیشن‌هایی هستند که بر بستر بلاکچین شکل می‌گیرند و مستقل از هر نهاد، شخص ناظر یا صرافی ارز دیجیتال فعالیت می‌کنند. در این برنامه‌ها، داده‌های کاربران به‌جای ذخیره در یک پایگاه داده، روی چند سرور و رایانه ذخیره می‌شوند تا امنیت داده‌ها افزایش پیدا کنند. از آن‌جایی که هیچ نهاد مرکزی بر برنامه غیر متمرکز سلطه ندارد ،«استقلال دیجیتال» کاربران افزایش پیدا می‌کند. در مقاله حاضر با شما درباره مشخصات و کارکردهای برنامه‌های غیر متمرکز صحبت کردیم و آینده آن را پیش‌بینی کردیم. با توجه به آن‌چه گفته شد، فکر می‌کنید چه آینده‌ای در انتظار DAppها است؟
داده‌های کاربران در برنامه‌های غیرمتمرکز روی چند سرور نگهداری می‌شود و با توجه به اینکه هیچ نهاد مرکزی روی DApp نظارت ندارد، «استقلال دیجیتال» کاربران افزایش پیدا می‌کند.
اتریوم رایج‌ترین بستر برای اجرای برنامه‌های غیر متمرکز است اما ایاس و ترون نیز از بسترهایی هستند که امکان اجرای برنامه‌های غیرمتمرکز را برای کاربران خود فراهم می‌کنند.
از آن‌جایی که Dappها اطلاعات کاربران را در چندین مکان نگهداری و ذخیره می‌کنند، خودبه‌خود امنیت داده‌های کاربران تامین می‌شود.
