فاندینگ ریت چیست؟ نحوه محاسبه Funding Rate

در بازار ارزهای دیجیتال مفهومی به نام قراردادهای آتی وجود دارد. این مفهوم در مورد قراردادهایی صدق می‌کند که در یک تاریخ و قیمت مشخص تسویه شده و منقضی می‌شوند. پس از سررسید قرارداد و آغاز فرایند تسویه، شاهد همگرا شدن قیمت در قراردادهای آتی و بازار اسپات بوده به طوری که به یک عدد می‌رسند. نوع دیگری از قراردادها به نام قرارداد دائمی نیز وجود دارد که به شکل سنتی تسویه نمی‌شوند. در صرافی‌هایی که از این قرارداد استفاده می‌کنند، از مکانیسم یا شاخصی به نام فاندینگ ریت (Funding Rate) بهره می‌برند تا بتوانند نسبت قیمت در دو بازار  معاملات فیوچرز و اسپات را کنترل کنند. در این مقاله قصد داریم با مفهوم شاخص فاندینگ ریت و نحوه محاسبه و کارکرد آن در بازار ارزهای دیجیتال آشنا شویم.

Funding Rate چیست؟

به منظور درک بهتر فاندینگ ریت و نحوه کارکرد آن ابتدا بهتر است با دو نوع قراردادهای آتی و دائمی در بازار ارزهای دیجیتال آشنا شویم. در خصوص فاندینگ ریت و ترجمه لغوی آن می‌توان گفت که به معنای نرخ تأمین مالی یا نرخ بودجه‌ریزی است.

قرارداد آتی در بازار رمزارز

معامله‌گران در بازار ارزهای دیجیتال از قرارداد آتی استفاده می‌کنند تا بتوانند قیمت یک دارایی در تاریخ مشخص را پیش‌بینی کنند. معامله‌گران می‌توانند با استفاده از این قابلیت و پیش‌بینی قیمت یک دارایی، قرادادهای آتی مربوط به آن را خرید و فروش کنند. در قراردادهای آتی مهم‌ترین مؤلفه زمان است، زیرا تمام این قراردادها دارای یک تاریخ سررسید هستند که به توافق دو طرف معامله رسیده است. در این نوع قراردادها هرچه زمان سررسید قرارداد نزدیک‌تر می‌شود، قیمت دارایی در دو بازار فیوچرز و اسپات همگرا می‌شود. به عبارت دیگر در قراردادهای آتی تاریخ و فرایند تسویه دو عاملی هستند که می‌توانند قیمت‌ها را کنترل کنند و ممکن است به صورت هفتگی یا ماهانه انجام شوند.

قرارداد دائمی در بازار رمزارز

قراردادهای دائمی یا پرپچوال (Perpetual) نوع دیگری از قراردادهای آتی هستند که برای درک بهتر مفهوم فاندینگ ریت با آن آشنا می‌شویم. قراردادهای دائمی از نظر کلیت مانند قراردادهای آتی هستند و مهم‌ترین و تنها تفاوت آن‌ها عدم وجود زمان سررسید برای قرارداد است. در واقع معامله‌گران در بازار رمزارز می‌توانند وارد یک قرارداد شده و بدون در نظر گرفتن زمان سررسید، برای مدت زمان طولاتی‌تری آن را حفظ و نگهداری کنند. با توجه به این ویژگی، قراردادهای دائمی که به صورت سنتی تسویه نمی‌شوند، باید سازوکاری مانند فاندینگ ریت وجود داشته باشد که بتواند قیمت‌های آتی و قیمت‌های اسپات را به طور منظم همگرا کند.

نحوه کارکرد Funding Rate چیست؟

همان‌طور که گفته شد فاندینگ ریت سازوکاری است که باعث همگرایی قیمت دارایی در دو بازار فیوچرز و اسپات می‌شود. اما این شاخص چگونه عمل می‌کند؟ معامله‌گران در بازار ارزهای دیجیتال با توجه به ارزش و قیمت دارایی خود و همچنین پوزیشن‌ها یا موقیعت‌های که دارند به عنوان دریافت کننده یا پرداخت کننده فاندینگ ریت شناخته می‌شوند. نرخ تأمین مالی با توجه به تفاوت قیمت موجود بین قراردادهای دائمی و قیمت اسپات به صورت دوره‌ای به دارندگان پوزیشن‌های لانگ یا شورت پرداخت می‌شود.

برای درک بهتر، این مکانیسم را با ذکر یک مثال شرح می‌دهیم. تصور کنید که بیت کوین در بازار فیوچرز قیمت بیشتری از بازار اسپات دارد. به این معنی که بر اساس پیش‌بینی معامله‌گران قیمت این دارایی در آینده افزایش خواهد داشت. در نتیجه معامله‌گران خرید استقراضی انجام داده و وارد پوزیشن لانگ می‌شوند. حال در این شرایط به منظور نزدیک کردن قیمت بیت کوین در دو بازار، باید فشار خرید معامله‌گران، نسبت به نگه‌ داشتن پوزیشن خود یا ورود به پوزیشن لانگ کاهش پیدا کند.

از طرف دیگر نیز باید برای دارندگان پوزیشن شورت، این انگیزه ایجاد شود که بتوانند پوزیشن خود را حفظ کرده یا با ثبت قرارداد جدید فروش استقراضی، باعث کاهش قیمت دارایی در بازار فیوچرز شوند. در این شرایط، بازارگردان به منظور نزدیک شدن قیمت دارایی در بازار، درصدی را تحت عنوان فاندینگ ریت از دارندگان پوزیشن لانگ کسر کرده و به دارندگان پوزیشن شورت اضافه می‌کند.

حال در صورتی که قیمت دارایی مانند بیت کوین در بازار فیوچرز نسبت به بازار اسپات کمتر باشد تمام شرایطی که در بالا به آن اشاره شد معکوس شده و بازارگردان درصدی را به عنوان فاندینگ ریت از دارندگان پوزیشن شورت کسر کرده و به دارندگان پوزیشن لانگ اضافه می‌کند.

نحوه محاسبه فاندینگ ریت

در خصوص نحوه محاسبه فاندینگ ریت در بازار رمزارز باید گفت که اعمال و محاسبه آن در فواصل زمانی مشخصی انجام می‌شود. با این‌که ممکن است روش محاسبه در صرافی‌ها متفاوت باشد اما مدت زمان ۸ ساعت، معمول‌ترین فاصله زمانی در اکثر صرافی‌ها است. به عنوان مثال، صرافی BitMEX برای محاسبه فاندینگ ریت عمق دفتر سفارش، یعنی میزان خرید و فروش یک دارایی در سطوح مختلف قیمتی را در نظر می‌گیرد.

در صرافی FTX روش ساده‌تری برای محاسبه این نرخ در نظر گرفته شده است. در این صرافی یک متغیر شامل آخرین قیمت معامله شده، بالاترین قیمت پیشنهادی برای خرید (Bid) و پایین‌ترین قیمت برای فروش (Ask) در نظر گرفته می‌شود. روش دیگری برای محاسبه فاندینگ ریت وجود دارد که در صرافی بایننس مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش از دو مؤلفه اصلی برای محاسبه این نرخ استفاده می‌شود که شامل نرخ بهره (Interest Rate) و نرخ پریمیوم (Premium) در دارایی مورد نظر است.

نحوه محاسبه نرخ پریمیوم

نرخ پریمیوم، به اختلاف قیمت بازار اسپات و قراداد دائمی گفته می‌شود که در بیشتر صرافی‌ها برای محاسبه آن از روش زیر استفاده می‌شود.

نرخ پریمیوم اختلاف قیمت میان قیمت اسپات و پرپچوال است. پریمیوم در بیشتر صرافی‌هایی که از این روش استفاده می‌کنند، به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

Premium Index (P) = [Max(۰, Impact Bid Price – Price Index ) – Max(۰, Price Index – Impact Ask Price)] / Price Index

نحوه محاسبه نرح بهره

میزان تمایل افراد برای برخورداری از یک دارایی پایه به نام نرخ بهره در قراردادهای آتی و دائمی شناخته می‌شود. برای درک بهتر، این مفهوم را با ذکر یک مثال توضیح می‌دهیم. این فرض را در نظر داشته باشید که دارایی پایه یک فرد، بیت کوین و قرارداد آتی آن بر مبنای دلار باشد که در این حالت BTC/USD وجود دارد. فرض کنید در اینجا معامله‌گری وجود دارد که افزایش قیمت بیت کوین در آینده را پیش‌بینی کرده است که باید برای خرید بیت کوین دلار بیشتری تقاضا کند. در این حالت است که تقاضا برای دلار بیشتر شده و در نتیجه نرخ بهره آن افزایش می‌یابد. معکوس این حالت نیز برقرار است به این صورت که، اگر قرار باشد در آینده قیمت بیت کوین کاهش داشته باشد، تقاضا برای بیت کوین در بازار بیشتر می‌شود که در نتیجه نرخ بهره آن با افزایش مواجه می‌شود. در صرافی بایننس به منظور محاسبه فاندینگ ریت، نرخ بهره ثابت در نظر گرفته می‌شود. بنابراین با توجه به توضیحات ارائه شده فاندینگ ریت بر اساس فرمول زیر محاسبه می‌شود:

Funding Rate (F) = Premium Index (P) + clamp (Interest rate – Premium Index (P), ٪۰.۰۵, -٪۰.۰۵)

در قسمت دوم فرمول بالا قیدی به نام Clamp وجود دارد که مقادیر داخل پرانتز را محدود می‌کند. در واقع در صورتی که اختلاف بین نرخ بهره و پریمیوم از ۰.۰۵ بیشتر شود، عدد ۰.۰۵ توسط تابع Clamp به عنوان نرخ پریمیوم انتخاب می‌شود که در این صورت فاندینگ ریت با نرخ بهره برابر می‌شود. در صورتی که اختلاف نرخ بهره و پریمیوم کمتر از منفی ۰.۰۵ باشد، نتیجه عکس خواهد بود و فاندینگ ریت برابر با نرخ پریمیوم است. در حالت سوم اگر اختلاف این دو نرخ بین بازه منفی ۰.۰۵ و مثبت ۰.۰۵ باشد، محاسبه فاندینگ ریت بر اساس فرمول بالا خواهد بود.

کاربرد Funding Rate چیست؟

اصلی‌ترین و مهم‌ترین کاربرد فاندینگ ریت در بازار ارزهای دیجیتال، همگرایی قیمت دارایی‌ها در دو بازار فیوچرز و اسپات است. بر این اساس، این نرخ می‌تواند یک عدد مثبت یا منفی باشد. بدون شک در صورتی که با دید علم ریاضی به علت مثبت یا منفی شدن فاندینگ ریت بنگریم، تفاوت قیمت یک دارایی در فیوچرز و اسپات عامل اصلی خواهد بود. اما با نگاهی عمیق‌تر به این موضوع می‌توان یک رابطه و همبستگی بین این نرخ و احساسات بازار (Sentiment) در نظر گرفت.

با نگاهی دقیق می‌توان دریافت که زمانی که بازار در حالت گاوی قرار دارد، فاندینگ ریت تمایل به مثبت شدن و در حالت بازار خرسی تمایل به منفی شدن دارد. به عبارت ساده‌تر، زمانی که بازار در حالت صعودی قرار دارد به احتمال زیاد معامله‌گران اعتقاد دارند که روند صعودی و افزایش قیمت دارایی ادامه دارد که باعث می‌شود وارد پوزیشن لانگ شوند. این شرایط باعث می‌شود که قیمت دارایی در بازار فیوچرز افرایش پیدا کرده و در نتیجه فاندینگ ریت نیز افزایش پیدا کند. اما در حالت بازار خرسی  که بازار در حالت نزولی قرار دارد، معامله‌گران با پیش‌بینی روند نزولی و کاهش قیمت دارایی وارد پوزیشن شورت می‌شوند که نتیجه آن، کاهش قیمت دارایی در بازار فیوچرز و کاهش فاندینگ ریت است.

انواع فاندینگ ریت

اصلی‌ترین و رایج‌ترین نوع فاندینگ ریت به این شکل است که مقدار مشخصی از آن بین دارندگان پوزیشن‌های لانگ و شورت در بازار به صورت نقدی تبادل می‌شود که این نوع بیشتر در صرافی‌های متمرکز مورد استفاده قرار می‌گیرد. نوع دیگری از فاندینگ ریت وجود دارد که در پلتفرمی به نام Opyn مورد استفاده قرار می‌گیرد. این پلتفرم که ابزارهای مشتقه و آپشن را در فضای دیفای پیاده‌سازی می‌کند از یک مکانسیم به نام In Kind برای فاندینگ ریت استفاده می‌کند. این مکانیسم به این صورت است که تغییراتی در ارزش قراردادها لحاظ شده و جریان نقدی بین کاربران وجود نخواهد داشت. 

فاندینگ ریت؛ مکانیسم همگرایی قیمت دارایی

با توجه به تفاوت نحوه تسویه در قراردادهای آتی و قراردادهای دائمی، ضرورت دارد که قیمت یک دارایی در بازار فیوچرز و اسپات همگرا شده و به یکدیگر نزدیک شود. برای این کار از مکانیسمی به نام فاندینگ ریت استفاده می‌شود. با استفاده از این مکانسیم در صورت افزایش اختلاف قیمت یک دارایی بین فیوچرز و اسپات، بازارگردانان با کم کردن درصد از دارندگان پوزیشن‌های لانگ و افزودن به دارندگان پوزیشن‌های شورت یا بالعکس، قیمت دارایی را کنترل می‌کنند. در این مقاله تلاش کردیم شما را با مفهوم فاندینگ ریت، اهمیت و تأثیر آن در بازار رمزارزها و نحوه محاسبه آن آشنا کنیم.