آموزش صفر تا ۱۰۰ اندیکاتور EMA، میانگین متحرک نمایی چیست؟

مهم‌ترین ابزارهای تحلیل تکنیکال در هریک از بازارهای مالی، اندیکاتورها یا شاخص‌ها هستند. با استفاده از اندیکاتورها، روند حرکت قیمت یک دارایی مالی تحلیل و بررسی می‌شود. هدف از این کار اطمینان از قطعیت روند فعلی و درصورت امکان، پیش‌بینی آینده، به‌منظور اتخاذ کم‌ریسک‌ترین و پرسود‌ترین استراتژی‌های معاملاتی است. در این میان، اندیکاتور EMA یا میانگین متحرک نمایی، یکی از شناخته‌شده‌ترین و پرکاربردترین‌ها محسوب می‌شود.

در تحلیل‌های روزانه‌ی روند قیمت در بازارهای سنتی و نوین از سهام و فارکس گرفته تا ارز دیجیتال به شاخص EMA استناد شده و وضعیت آن بررسی می‌شود. EMA ابزاری مهم در تایید سیگنال‌های خریدوفروش است. این شاخص، همچنین از عناصر سازنده‌ی بسیاری از شاخص‌های دیگر مانند مومنتوم و باندهای بولینگر محسوب می‌شود. بنابراین برای ترید موفق در بازارهای مالی، لازم است این شاخص را شناخته و نحوه‌ی تفسیر و استفاده از آن را بدانید.

در این مقاله با هدف آموزش اندیکاتور EMA ضمن تعریف این شاخص به بررسی مزایا و معایب، فرمول، کاربردها و نحوه‌ی استفاده از آن می‌پردازیم.

تعریف اندیکاتور EMA و تفاوت آن با SMA

EMA مخفف عبارت Exponential Moving Average است که در فارسی آن را به میانگین متحرک نمایی ترجمه کرده‌اند. برای درک بهتر ماهیت آن، ابتدا باید بدانیم اندیکاتور چیست؟

اندیکاتور (Indicator) یک شاخص ریاضی است که با هدف تعیین وضعیت روند قیمت یک دارایی بر نمودار معاملاتی آن، اعمال می‌شود. به‌عنوان مثال، آنها به‌تنهایی یا به کمک یکدیگر می‌توانند اثبات کنند که روند قیمت یک دارایی، صعودی، نزولی یا خنثی است. آنها همچنین اطلاعاتی در مورد رفتار بازار، مانند نقاط اشباع خرید (Overbought) و اشباع فروش (Oversold) ارائه می‌دهند. اندیکاتورها که در حالت کلی برای بررسی شرایط اقتصادی نیز استفاده می‌شوند، از المان‌هایی مانند قیمت، حجم معاملات و غیره به‌دست می‌آیند.

اندیکاتور EMA زیرمجموعه‌ای از شاخص‌های میانگین متحرک (MA) است. این شاخص‌ها، میانگینی از روند حرکت قیمت یک دارایی در یک بازه زمانی معین (Time Period) ارائه می‌کنند. معروف‌ترین این بازه‌ها، ۲۰، ۵۰، ۱۰۰ و ۲۰۰ روزه هستند.

شاخص‌های میانگین متحرک خود به دو دسته‌ی ساده (SMA) و وزنی (WMA) تقسیم می‌شوند که EMA نوعی میانگین متحرک وزنی است. به این معنی که به قیمت‌های اخیر دارایی، وزن یا اهمیت بیشتری در فرمول محاسبه‌ی خود می‌دهد. اما شاخص SMA یا Simple Moving Average مانند هر میانگین ساده‌ی دیگری، تنها از تقسیم قیمت‌های دارایی با ضریب یکسان در روزهای مختلف به تعداد روزها به‌دست آمده و صرفا یک میانگین ریاضی ارائه می‌دهد.

فرمول اندیکاتور EMA

اندیکاتور میانگین متحرک نمایی، علاوه بر درنظر گرفتن قیمت اخیر دارایی، EMA آن در روزهای گذشته را نیز ملاک محاسبه‌ی خود قرار می‌دهد. برای محاسبه‌ی این شاخص برای هر روز به سه فاکتور زیر نیاز داریم:

• SMA یا میانگین متحرک ساده به‌عنوان EMA اولیه یا Initial EMA Value
• ضریب وزنی یا Multiplier که به آن ثابت هموارسازی (Smoothing Constant) گفته می‌شود.
• EMA روز قبل

فرمول اندیکاتور SMA نیز به‌شرح زیر است:

در این فرمول، N، تعداد روزهای بازه‌ی مورد نظر و A_n،مجموع قیمت‌های پایانی یا بسته (Closing Price) در پایان در هر روز معاملاتی است.

ضریب وزنی موردنیاز برای فرمول اندیکاتور EMA نیز برحسب درصد بوده و به‌طریق زیر به‌دست می‌آید:

به‌عنوان مثال، این ضریب برای یک دوره‌ی ۲۰ روزه (N = 20) برابر با حاصل تقسیم عدد ۲ بر ۲۱ و ضرب آن در ۱۰۰ یعنی ۹٫۵۲ درصد است. بنابراین با طولانی‌تر شدن باز‌ه‌ی زمانی، ضریب وزنی کاهش می‌یابد.

با در اختیار داشتن این اعداد، فرمول محاسبه EMA برای هر روز به‌شرح زیر خواهد بود:

 حتما می‌پرسید که در فرمول فوق، چرا SMA دیده نمی‌شود و چه نیازی به محاسبه‌ی آن داریم. پاسخ، در عبارت EMA روز قبل نهفته است. در حقیقت برای محاسبه‌ی میانگین متحرک نمایی در یک بازه‌ی زمانی معین، به یک نقطه‌ی شروع یا EMA اولیه برای اولین محاسبه نیاز داریم که آن را SMA در همان بازه درنظر می‌گیرند.

به‌این‌ترتیب در این فرمول قیمت روزهای گذشته در قالب همین شاخص برای روزهای گذشته لحاظ شده و درعین‌حال، وزن بیشتری به آخرین قیمت‌ها داده می‌شود. لازم به ذکر است که چارت‌ها و نمودارهای آنلاین، به‌طور خودکار این محاسبات را انجام داده و در اختیار تریدر می‌گذارند. این محاسبات برای دیگر انواع میانگین متحرک MA نیز انجام می‌شود.

روش تفسیر میانگین متحرک نمایی

اندیکاتور EMA را روی نمودارهای قیمت به شکل یک خط می‌بینیم که مانند قیمت دارایی نوسان می‌کند. اصلی‌ترین کاربردهای این شاخص، شناسایی جهت روند قیمت و تعیین سطوح مقاومت و حمایت بالقوه هستند که در این بخش، هریک را بررسی می‌کنیم.

استفاده از EMA برای تایید روند

تفسیر ابتدایی EMA با مقایسه‌ی آن با قیمت دارایی انجام شده که شامل یکی از سه حالت زیر است:

• برابری EMA و قیمت: احتمال عدم نوسان در بازار
• EMA بیشتر از قیمت: گرانی دارایی و معامله‌ی آن با قیمتی بیشتر از ارزش ذاتی و درحقیقت، بازار صعودی یا احتمال صعودی شدن آن
• EMA کمتر از قیمت: نشانه‌ی معامله دارایی با قیمتی پایین‌تر از ارزش ذاتی و درحقیقت، بازار نزولی یا احتمال نزولی شدن آن

لازم به ذکر است که قطعیت گزاره‌های فوق با استناد به تنها یک میانگین متحرک نمایی ممکن نیست. به‌عبارت‌دیگر، اندیکاتورهای میانگین متحرک به‌طور منفرد، تنها برای تایید روند و نه پیش‌بینی آنها استفاده می‌شوند. حداقل یک شاخص دیگر مانند اندیکاتور استوکستیک، RSI، MACD و پرایس اکشن نیز باید سیگنالی مشابه EMA بدهند. از ترکیب شاخص‌های میانگین متحرک با بازه‌های متفاوت نیز برای اطمینان بیشتر از صحت سیگنال استفاده می‌شود.

بااین‌حال می‌توان گفت که با عبور دو خط EMA و قیمت از یکدیگر، احتمال معکوس شدن روند افزایش می‌یابد. هرچه EMA موردنظر طولانی‌تر باشد، این احتمال بیشتر می‌شود. یک روش ساده‌ی استفاده از اندیکاتور میانگین متحرک نمایی برای تشخیص وضعیت روند به‌شرح زیر است:

• پیدا کردن یک خط روند روی نمودار قیمت
• تعیین دوره‌ی EMA به‌منظور اعمال به نمودار
• مشاهده‌ی جهت دو خط قیمت و EMA و اختلاف آنها

در این حالت و در یک روند صعودی تازمانی‌که خط قیمت بالاتر از EMA در بازه مورد نظر باشد، قیمت دارایی صعودی است. هرچه خطوط روند و میانگین متحرک نمایی به یکدیگر نزدیک‌تر باشند، احتمال تقاطع آنها نیز بیشتر می‌شود.

تعیین سطوح مقاومت و حمایت با EMA

نمودار اندیکاتور EMA در یک روند صعودی می‌تواند به‌عنوان سطح حمایت (Support Level) و در یک روند نزولی، به‌عنوان سطح مقاومت (Resistance Level) درنظر گرفته شود. هرچه روند موردنظر کوتاه‌تر باشد میانگینی که می‌تواند سطوح آن را تعیین کند نیز بازه‌ی کوتاه‌تری خواهد داشت و برعکس. به‌عنوان مثال در یک روند صعودی بلند‌مدت که بالاتر از میانگین متحرک نمایی ۱۰۰ روزه (EMA 100) حرکت می‌کند، می‌توان از همین شاخص یا EMA 200 برای پیدا کردن سطوح حمایتی استفاده کرد. برعکس، در یک روند نزولی کوتاه‌مدت، یک میانگین متحرک نمایی ۱۰ یا ۲۰ روزه با احتمال بهتری می‌تواند سطح مقاومت را نشان دهد.

بعضی از میانگین‌های متحرک نمایی محبوب مانند ۲۰۰ و ۵۰ روزه، گاهی با قاطعیت بیشتری برای تایید سطوح استفاده می‌شوند. دلیل این موضوع، همین محبوبیت آنها و نقشی است که در رفتار تریدرها و سرمایه‌گذاران و در نتیجه، عرضه و تقاضای یک دارایی بازی می‌کنند.

روبان میانگین متحرک نمایی و تفسیر آن

روبان میانگین متحرک نمایی (EMA Ribbon) مجموعه‌ای از میانگین‌های متحرک با بازه زمانی متفاوت است که همزمان با هم و به شکل نوارهای تشکیل‌دهنده‌ی یک روبان، روی نمودار قیمت اعمال می‌شود. اصول اولیه‌ی تفسیر حرکت این مجموعه‌نوارها به‌شرح زیر است:

• اگر روبان هم‌جهت با روند قیمت و زیر آن به سمت بالا حرکت کند، روند بازار صعودی است.
• اگر روبان هم جهت با روند قیمت و بالای آن به سمت پایین حرکت کند، روند بازار نزولی است.
• واگرا شدن نوارهای روبان، نشانه‌ی تقویت روند و همگرا شدن آنها، نشانه معکوس شدن روند است.

در ترسیم EMA Ribbon معمولا از ۶ تا هشت میانگین متحرک نمایی استفاده می‌شود. هرچه بازه‌ها کوتاه‌تر باشند، حساسیت روبان نسبت به تغییرات قیمت کوتاه‌مدت نیز سریع‌تر خواهد بود. به‌عنوان مثال، یک روبان EMA متشکل از دوره‌های ۱۰، ۲۰، ۳۰، ۴۰ و ۵۰ نسبت به روبانی متشکل از EMA ‌های ۵۰، ۱۰۰، ۱۵۰ و ۲۰۰ تغییرات قیمت را سریع‌تر نشان می‌دهد.

مزایای میانگین متحرک نمایی

میانگین‌های متحرک از قدیمی‌ترین شاخص‌های تحلیل تکنیکال هستند که در بازارهای سنتی مانند بورس و سهام نیز استفاده می‌شوند. همین موضوع، اصلی‌ترین نقطه‌ی قوت این شاخص است که نشان می‌دهد بازار از کار با آن، نتیجه‌ی مثبت گرفته و به آن اعتماد دارد. از دیگر مزایای مهم استفاده از اندیکاتور EMA در تحلیل تکنیکال، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• لحاظ کردن عوامل متاخر و همچنان تاثیرگذار بر روند قیمت دارایی به‌جای داده‌های صرفا تاریخی
• تاخیر یا Lag کمتر در پاسخگویی به حرکت قیمت در مقایسه با میانگین متحرک ساده
• عملکرد و دقت خوب در بازارهای به‌شدت نوسانی
• امکان ادغام با سایر اندیکاتورها
• قابل‌استفاده در روش‌های معاملاتی مختلف به‌منظور تایید روند و سطوح قیمت

معایب میانگین متحرک نمایی

بسیاری از تحلیل‌گران معتقدند که تاکید اندیکاتور EMA بر داده‌های متاخر، خطر نادیده گرفتن روندهای تاریخی و تکرار شونده را در پی دارد. برخی نیز استدلال می‌کنند که تاکید بیش از حد روی داده‌های نزدیک، می‌تواند برخی واقعیات را نادیده گرفته و سیگنال‌های غلطی بدهد. این استدلال، البته با منطق ذاتی تحلیل تکنیکال که معتقد است همه‌چیز در مورد یک دارایی در قیمت آن نهفته است، کمی منافات دارد.

دیگر نقطه‌ضعف میانگین متحرک نمایی از دیدگاه برخی تریدرها، وابستگی دقت آن به حجم داده‌های تاریخی است که در فرمول آن وارد می‌شود. برای به‌دست آوردن EMA صد درصد دقیق، به تمامی داده‌های تاریخی یک دارایی از زمان پیدایشش نیاز است. در بازارهای جدیدتر مانند ارز دیجیتال، دسترسی به این داده‌ها آسان‌تر است اما حجم محاسبات را افزایش و سرعت آن را کاهش می‌دهد.

به همین دلیل گفته می‌شود حجم سیگنال‌های خطای این شاخص، نسبت به SMA بیشتر است. لزوم ترکیب این شاخص با شاخص‌های دیگر نیز از همین جا مطرح می‌شود. بااین‌حال، می‌توان گفت که EMA ‌های با بازه‌ی طولانی‌تر، دقیق‌تر هستند.

درنهایت باید گفت که میانگین متحرک نمایی، همچنان با روند قیمت، تاخیر دارد. مشکلی که به‌نظر نمی‌رسد هیچ اندیکاتور دیگری هم بتواند به‌طور صد درصد آن را رفع کند. بنابراین، همچنان این احتمال وجود دارد که سیگنالی که این شاخص می‌دهد، مربوط به گذشته باشد و معامله‌گر با ضرر مواجه شود.

نحوه تنظیم اندیکاتور EMA

برای اعمال میانگین متحرک نمایی روی نمودار قیمت خود باید تنظیمات آن را بسته به استراتژی معاملاتی و نوع تفسیری که می‌خواهید از این شاخص به‌دست آورید، انجام دهید. این تنظیمات شامل دو مورد اصلی است که در ادامه، هریک را توضیح می‌دهیم.

بازه زمانی میانگین

طول بازه‌ی زمانی که برای EMA خود انتخاب می‌کنید به اهداف معامله‌ای یا تحلیلی شما بستگی دارد. به‌طورکلی تایم‌فریم‌های میانگین‌های متحرک به سه دسته‌ی زیر تقسیم می‌شوند:

• کوتاه‌مدت: پنج تا ۲۰ روزه
• میان‌مدت: ۲۰ تا ۵۰ روزه
• بلند‌مدت: ۵۰ تا ۲۰۰ روزه

بازه‌های کوتاه‌مدت عمدتا برای معاملات کوتاه‌مدت روزانه استفاده می‌شوند. بازه‌های میان‌مدت برای استراتژی‌های حداکثر هفتگی و بازه‌های بلندمدت برای سرمایه‌گذاری مورد توجه قرار می‌گیرند. دراین‌بین، سه بازه‌ی ۱۰، ۵۰ و ۲۰۰ روزه از محبوبیت بیشتری دارند. همچنین اگر قصد ترسیم EMA Ribbon را دارید نیز به دلخواه می‌توانید طول دوره‌های موردنظرتان را مثلا از ۱۰ تا ۸۰ روزه و غیره انتخاب کنید.

داده های پایه

میانگین‌های متحرک عمدتا بر اساس داده‌های قیمت و به‌خصوص قیمت‌های بسته شدن دارایی تشکیل می‌شوند. بااین‌حال می‌توان این شاخص را با داده‌های دیگری نظیر اولین قیمت (Opening Price)، بیشترین یا کمترین قیمت، داده‌های حجمی مانند حجم معاملات روزانه یا نقدینگی در گردش و حتی سایر اندیکاتورها مانند باندهای بولینگر، RSI، MACD و اسیلاتور نیز ترسیم و استفاده کرد. اندیکاتورهای EMA 12 و EMA 26 بیشترین کاربرد را در ساختن اندیکاتورهای اسیلاتور و MACD دارند.

روش های استفاده از EMA در معاملات معکوس

با ترکیب چند شاخص میانگین متحرک نمایی و یا ترکیب آن با اندیکاتورهای دیگر، می‌توان استراتژی‌هایی برای معامله تدوین کرد. در منابع آنلاین آموزش اندیکاتور EMA سه مورد زیر از بقیه بیشتر دیده می‌شوند.

استراتژی معاملاتی کراس اوور یا معکوس

در یک استراتژی Crossover دو یا چند میانگین متحرک نمایی با بازه‌های متفاوت، به‌منظور تشخیص سیگنال‌ها تحت نظر قرار می‌گیرند. زمانی‌که EMA کوتاه‌تر، EMA بلندتر را روبه بالا قطع می‌کند، می‌توان آن را سیگنالی برای یک روند صعودی بالقوه درنظر گرفت. به شکلی که با این تلاقی روی نمودار تشکیل می‌شود، صلیب طلایی یا Golden Cross گفته می‌شود. اگر همین تقاطع روبه پایین انجام شود، روند بالقوه‌ی بازار را می‌توان نزولی درنظر گرفت. شکل تشکیل‌شده با این تقاطع نیز صلیب مرگ یا Death Cross نام دارد.

این روش معاملاتی، با عنوان استراتژی معکوس یا Reversal نیز معروف است. میانگین‌های متحرک نمایی ۵۰ و ۲۰۰ روزه پرکاربردترین شاخص‌ها در این استراتژی هستند. برای معامله در این منطقه، باید به اندازه‌ی کافی سریع و حرفه‌ای باشید.

معمولا شاخص پرایس اکشن نیز به همراه اندیکاتورهای EMA در روش معاملاتی کراس اوور به‌کار برده می‌شود. این شاخص نیز باید روند صعودی یا نزولی را تایید کند.

ترکیب EMA ،RSI و MACD

همانطورکه می‌دانید، شاخص قدرت نسبی به‌عنوان سیگنالی برای تایید علائم اولیه تغییر در روند استفاده می‌شود. از آنجا که اندیکاتور EMA سریع‌تر از هر میانگین متحرک دیگری به تغییر بازار پاسخ می‌دهد، می‌توان آن را به‌عنوان مویدی برای سیگنال RSI درنظر گرفت.

بهترین گزینه‌ها برای استفاده‌ی همزمان با RSI‌ در تحلیل تکنیکال میانگین‌های کوتاه‌مدت پنج و ده روز است. می‌توان برای اطمینان بیشتر از روند قیمت، همراهی اندیکاتور مکدی را با با دو این شاخص درنظر گرفت. MACD، ارتباط بین دو EMA با بازه‌های زمانی متفاوت را نشان می‌دهد.

ترکیب EMA و باندهای بولینگر

باندهای بولینگر یکی از اندیکاتورهای اصلی سیگنال‌دهی به‌خصوص در نقاط شکست سطوح یا محدوده‌های معاملاتی در بازارهای روند دار (صعودی یا نزولی) هستند. به‌عنوان مثال با تشکیل این باندها و عبورشان از سطوح بالایی روند، اگر EMA نیز همین رفتار را داشته باشد، می‌توان تایید کرد که بازار صعودی است. عکس این روند نیز صادق است.

میانگین متحرک نمایی؛ اندیکاتوری لازم و نه کافی

شاخص EMA یکی از شناخته‌شده‌ترین ابزارهای تحلیل تکنیکال است که در دسته‌ی اندیکاتورهای میانگین متحرک قرار گرفته اما ویژگی‌های متمایزکننده‌ای دارد. این شاخص، سریع‌تر از دیگر شاخص‌های میانگین متحرک به تغییرات روند پاسخ می‌دهد و می‌تواند به‌عنوان تاییدکننده‌ی روند و تعیین‌کننده‌ی سطوح حمایت و مقاومت استفاده شود. این شاخص در محاسبه‌ی میانگین قیمت یک دارایی بازه‌ای مشخص را درنظر گرفته و به قیمت‌های جدیدتر، وزن بیشتری می‌دهد.

آموزش اندیکاتور EMA یکی از مفصل‌ترین سرفصل‌های تحلیل تکنیکال است. گفته می‌شود که در استفاده از این شاخص به تنهایی به دلیل خطاهای احتمالی آن باید محتاط بود و ضمن مدیریت ریسک، اندیکاتورهای دیگر را نیز درنظر گرفت. ترکیب این اندیکاتور با شاخص‌های دیگر، استراتژی‌های معاملاتی متعددی را پدید می‌آورد که در این مقاله، سه نمونه از آنها را بررسی کردیم. تجربه‌ی شما از شاخص میانگین متحرک نمایی چیست؟ ترکیب آن با کدامیک از شاخص‌های دیگر را پیشنهاد می‌کنید؟