ریسک سیستماتیک و ریسک غیر سیستماتیک در بازار های مالی چیست؟

ریسک سیستماتیک و ریسک غیر سیستماتیک چیست؟ این دو اصطلاح در بازارهای مالی به کار می‌روند و بین تریدرها و معامله‌گران جزو اصطلاحات پر کاربرد هستند. ریسک به طور کلی به معنی احتمال عدم موفقیت در یک کار است و وقتی می‌گوییم ریسک یک کار بالا است، یعنی احتمال زیادی وجود دارد که در آن کار موفق نشویم. اگر معامله‌گر هستید و در بازارهای مالی کار می‌کنید، شما دائما در حال ریسک‌کردن بوده و شاید در معاملات موفق نشوید. در واقع ریسک‌هایی که در بازارهای مالی پیش روی شما هستند به دو دسته ریسک‌های سیستمی و غیر سیستمی تقسیم می‌شوند که در طول این مطلب قصد داریم آن‌ها را به صورت کامل معرفی کنیم.

ریسک سیستماتیک چیست؟

ریسک‌های سیستماتیک فقط مربوط به یک معامله نبوده و در واقع در بر گیرنده تمامی بازار هستند. ریسک سیستماتیک را با نام ریسک غیر قابل اجتناب نیز می‌شناسند چون نمی‌توانید آن را پیش‌بینی کنید و امکان اینکه آن را حذف کنید هم ندارید. وقتی صحبت از ریسک غیر قابل اجتناب می‌شود، یعنی ریسکی پیش روی شما است که تمامی بازار و شرکت‌های سهام را در بر گرفته و بر آن‌ها حکم فرما است.

بیشتر معامله‌گرها برای اینکه بتوانند اثرات غیر قابل اجتناب ریسک را کم کنند، راه‌حل و استراتژی تخصص دارایی را به کار می‌برند. در واقع با این روش کسانی که در بازار فعالیت دارند در اوراق مشارکت شرکت‌ها سهیم می‌شوند تا بتوانند بخشی از سرمایه را پوشش دهند.

ریسک سیستماتیک و عوامل تاثیرگذار بر آن

عوامل تاثیرگذار مختلفی هستند که می‌توانند احتمال بروز ریسک سیستماتیک را بیشتر کرده و آن را افزایش دهند. در هر کشوری بنا به سیاست‌ها و جایگاه اقتصادی‌اش، میزان این نوع ریسک کم یا زیاد است. مثلا کشوری که دچار تحریم‌های مختلفی شده یا دائما در حال جنگ با دیگر کشورها است، ریسک سیستماتیک بیشتری در بازار سرمایه‌اش دارد اما متقابلا کشوری که هیچ‌کدام از این مشکلات تهدیدش نمی‌کند، ریسک کمتری داشته و سرمایه‌گذاری در بازارهای آن معقولانه‌تر به نظر می‌رسد.

رابطه ضریب بتا و ریسک سیستماتیک

در بروز ریسک سیستماتیک، هیچ‌کدام از شرکت‌ها یا سرمایه‌گذارها نقشی ندارند و این ریسک معمولا بر اساس مشکلاتی بزرگ مثل تحریم و … به وجود می‌آید. کارشناسان بازار برای اینکه به معامله‌گرها کمک کنند تا آن‌ها بتوانند ریسک‌های غیر قابل اجتناب را شناسایی کرده و از عهده‌شان بر بیایند، راه‌حلی به عنوان ضریب بتا ارائه کرده‌اند. در واقع با این روش هر سهم در بازار مالی یک ضریب بتا دارد و معامله‌گر قبل از ورود به آن باید مقدار ضریب بتا را محاسبه کند تا دچار مشکلات مربوط به ریسک سیستماتیک نشود.

طی محاسبه‌های معامله‌گرها، اگر مقدار ضریب بتا بالاتر از ۱ بود یعنی نباید وارد آن سهام شد چون ریسک سیستماتیک، بازار مالی و همان سهم را تهدید می‌کند؛ اما اگر کمتر از یک بود، معامله‌گران می‌توانند با خیال راحت وارد بازار سهام شده و تریدشان را انجام دهند.

مثال برای ریسک سیستماتیک

حال برای آن‌که با این نوع ریسک بیشتر آشنا شوید، یک مثال می‌زنیم. همان‌طور که حتما تا به الان متوجه شدید، ریسک‌های سیستماتیک رابطه‌ای مستقیم با وضعیت اقتصادی و سیاسی کشورها دارند و حتی کوچکترین تداخل بین دو کشور باعث بروز این ریسک می‌شود. همه ما از مشکلات سیاسی بین کشور آمریکا و ایران آگاه هستیم، زمانی که کشور آمریکا از لحاظ سیاسی به کشور ایران فشار بیاورد، اثرات این فشارها را می‌توان بر بازار مالی ایران نیز دید و همین مثالی از بروز ریسک سیستماتیک است. در این زمان احتمال بروز چنین ریسکی بیشتر می‌شود و به همین دلیل پیشنهاد می‌دهیم در چنین مواقعی وارد بازار مالی نشوید.

ریسک غیر سیستماتیک چیست؟

حال که به طور کامل درباره ریسک سیستماتیک صحبت کردیم، نوبت به ریسک غیر سیستماتیک می‌رسد. در این نوع ریسک معامله‌گرها باید کاملا حواس‌شان را روی شرکت‌ها و سهام‌ها متمرکز کنند و به جای کلیت بازار، به جزئیات شرکت‌ها توجه کرده و تغییرات سیستمی آن‌ها را مد نظر قرار دهند تا بتوانند این نوع ریسک را شناسایی کرده و از آن جلوگیری نمایند.

در ریسک‌های غیر سیستماتیک، اقدامات شرکت‌های سهام و دارایی اهمیت بالایی پیدا می‌کند به نحوی که کوچکترین اقدامات آن‌ها شاید اثر این نوع ریسک را بیشتر کند.

انواع ریسک غیر سیستماتیک

ریسک‌های غیر سیستماتیک انواع مختلفی دارند که در ادامه هر یک از آن‌ها را توضیح می‌دهیم:

• ریسک تجاری: ریسک‌های تجاری هم داخل و هم خارج از یک کسب و کار به وقوع می‌پیوندد.
• ریسک مالی: در ریسک مالی همواره باید میزان اموال و حقوق شرکت‌ها در میزان بهینه‌ای حفظ شوند در غیر این صورت به دلیل ساختار ضعیف در جریان‌های مالی شرکت باعث می‌شود ریسک‌های مالی هم به وجود بیایند.
• ریسک عملیاتی: گاهی اوقات اتفاقاتی به وجود می‌آیند که باعث به خطر افتادن یک شرکت می‌شوند و یا به آن خسارت می‌زنند و یا به طور کلی باحث منحل‌شدن آن شرکت می‌شوند. مثلا فرض کنید اطلاعات مشتریان یک شرکت خاص هک می‌شود و همین مسئله روی شرکت اصلی تاثیر نامطلوبی دارد.
• ریسک قانونی–نظارتی: گاهی اوقات قوانینی ایجاد می‌شود که به طور کل باعث منحل‌شدن یک کسب‌وکار شده یا خسارات زیادی را به آن وارد می‌کنند که به این ریسک‌ها ریسک‌های قانونی و نظارتی می‌گویند.

مثالی برای ریسک غیر سیستماتیک

ریسک‌های غیر سیستماتیک در بازار سرمایه همان‌طور که گفتیم رابطه‌ای مستقیم با اقدامات شرکت‌ها و اتفاقی‌هایی که پیرامون آن‌ها می‌افتد دارد. مثلا فرض کنید کارمندان یک شرکت اعتصاب کرده و دیگر برای آن کار نمی‌کنند که در این زمان خطر بروز ریسک غیر سیستماتیک بیشتر می‌شود. یا اگر بخواهیم مثالی دیگر بزنیم، فرض کنید شرکتی محصول نامرغوبی تولید کرده و هیچ‌کدام از مشتریان تمایلی ندارند که این محصول را بخرند، در چنین زمانی هم ریسک غیر سیستماتیک به وجود می‌آید و باید کاملا مراقب آن باشید.

چطور ریسک غیر سیستماتیک را کم کنیم؟

اما چه راهی برای از بین بردن ریسک غیر سیستماتیک وجود دارد؟ برای اینکه در دام چنین ریسکی نیفتید و تمام سرمایه‌تان را از دست ندهید، پیشنهاد می‌کنیم به جای وارد کردن سرمایه در یک دارایی، آن را بین چندین دارایی مختلف تزریق کنید. با اینکه احتمال بروز این ریکس کمتر شده و حتی اگر به وجود هم بیاید، چون شما تمام سرمایه‌تان را فقط در یک دارایی قرار نداده‌اید، سرمایه‌تان به خطر نیفتاده و ضرر کمتری می‌کنید.

برای کاهش ریسک غیر سیستماتیک پیشنهاد می‌دهیم به سراغ سبدهای سرمایه‌گذاری بروید البته این نکته را هم مد نظر قرار دهید که سبدهای سرمایه‌گذاری را ریسک‌های سیستماتیک تهدید می‌کنند و اگر چنین ریسک‌هایی به وقوع بپیوندند، در آن زمان دارایی شما در این سبدها هم به خطر می‌افتد.

تفاوت ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک

تا به این جای مطلب با مفهوم ریسک‌های سیستمی و غیر سیستمی آشنا شده و حتما تفاوت‌شان را هم در کردید. در یک تعریف جامع از تفاوت این دو ریسک می‌توان گفت که ریسک‌های سیستماتیک تمام بازار را تحت شعاع خود قرار می‌دهند و هیچ سرمایه‌گذاری راه فرار از آن را ندارد اما برخلاف این نوع ریسک در ریسک‌های غیر سیستماتیک معمولا عوامل خارجی در بروز ریسک تاثیری نداشته و این ریسک از طریق اقداماتی که صاحب شرکت سهام انجام می‌دهد یا به طور کلی اتفاقاتی که در داخل خود شرکت‌ها می‌افتد، به وجود می‌آید. همچنین در ریسک غیر سیستماتیک فقط یک سهم تهدید می‌شود و مابقی سهم‌ها شامل حال این ریسک نمی‌شوند.

ریسک‌های سیستماتیک غیر قابل اجتناب هستند، در صورتی که ریسک‌های غیر سیستماتیک را می‌توان حذف کرد و از بین برد. ریسک‌های غیر قابل اجتناب چون تمام بازار را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند معمولا حذف نمی‌شوند و نمی‌توان تاثیر زیادی روی آن‌ها گذاشت اما در مقابل امکان انجام این کار برای ریسک‌های غیر سیستماتیک وجود دارد.

ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک، راه چاره چیست؟

ریسک همواره در بازارهای مالی ممکن است به وجود بیاید و برای همین شما باید به طور مداوم از اخبار روز بازارهای مالی مطلع شده و در مورد شرکت‌هایی که دارایی‌تان را به آن‌ها تزریق کردید، آگاه باشید و هر روز اطلاعات‌تان را جدید کنید. با در نظر گرفتن انواع ریسک سیستماتیک و ریسک غیر سیستماتیک و مدیریت آن‌ها، شما می‌توانید ارزش سبد سرمایه‌تان را حفظ کنید و حتی این ارزش را هم بالاتر ببرید. اما اگر این ریسک‌ها مدیریت نشوند، حتی می‌توانند تمام دارایی‌ها و سرمایه‌تان را نابود کرده و خسارات جبران ناپذیری به شما وارد نمایند. بهتر است قبل از اینکه ریسکی ایجاد شود، به طور کامل در مورد یک شرکت و بازار مالی تحقیق کنید و با دید باز سرمایه‌گذارهایتان را انجام دهید.