مدیریت ریسک چیست؟ کنترل ریسک برای جلوگیری از ضرر مالی
ریسک مالی یا ریسک بازار با رفتار کلی بازار تعریف می‌شود و می‌تواند ناشی از صنایع غیرمرتبط با مسیر کسب‌وکار شما باشد. به این معنی که هر گونه نوسانات بازار در هر منطقه‌‌ای می‌تواند به طور بالقوه بر سرمایه شما تأثیر بگذارد.
همچنین ماهیت عدم اطمینان ریسک مالی را می‌توان ناشی از خصوصیت سرمایه‌گذاری دانست. در واقع، سطح بالای ریسک بازار می‌تواند خطرناک باشد، اما از طرفی همین ریسک بالا امکان بازدهی بالایی از همان بازارها را فراهم می‌کند.
حذف ریسک بازار به طور کامل غیرممکن است، اما می‌توانید سرمایه‌‌گذاری‌های خود را به گونه‌ای مدیریت کنید که زیان به حداقل برسد و رسیدن به اهداف مالی برایتان آسان‌تر شود.
در این مقاله به سوالاتی همچون ریسک مالی چیست؟ مدیریت ریسک چیست؟ می‌پردازیم. پس اگر می‌خواهید وارد بازار سرمایه شوید و ریسک را به حداقل برسانید، تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
فهرست مطالب
ریسک مالی چیست؟
ریسک مالی به امکان از دست دادن پول و دارایی در یک سرمایه‌گذاری تجاری یا سرمایه‌گذاری گفته می‌شود. ریسک مالی، از دست دادن بالقوه سرمایه برای یک طرف ذینفع است.به عبارت دیگر، ریسک مالی خطری است که می‌تواند به از دست دادن سرمایه تبدیل شود.
ریسک مالی ممکن است در اثر کافی نبودن جریان نقدی شرکت برای انجام تعهداتش اتفاق بیفتد. برخی از ریسک‌های مالی رایج عبارتند از: ریسک اعتباری، عملیاتی، سرمایه‌گذاری خارجی، حقوقی، حقوق صاحبان سهام و ریسک نقدینگی.
در بخش‌های دولتی، ریسک مالی به معنای ناتوانی در کنترل سیاست‌های پولی و یا سایر مسائل مالی است.
مقاله «نسبت ریسک به ریوارد» را پی بردن به نحوه محاسبه این فاکتور موثر در کاهش ریسک مالی را مطالعه کنید.
بررسی نمونه‌هایی از ریسک‌های مالی
قبل از اینکه به سراغ استراتژی‌های مدیریت ریسک مالی برویم بهتر است ابتدا ماهیت ریسک‌های مالی که افراد، شرکت‌ها و موسسات مالی با آن مواجه هستند را درک کنیم. به طور کلی، ریسک‌های مالی اتفاقاتی هستند که پیامدها یا اثرات مالی نامطلوب یا غیرقابل پیش‌بینی دارند.
افراد در بسیاری از جنبه‌های زندگی خود با ریسک‌های مالی روبرو هستند. این ریسک‌ها به شکل زیر است:
- ریسک بیکاری یا از دست دادن درآمد: این ریسک شامل بیکاری، کم کاری، بیماری، ناتوانی و مرگ زودهنگام است.
- ریسک هزینه‌های بالاتر یا غیرمنتظره: این ریسک شامل متحمل شدن هزینه‌های بالاتر از بودجه یا پرداختن به هزینه‌های اضطراری پیش‌بینی نشده است.
- ریسک مربوط به دارایی‌ها/سرمایه‌گذاری‌ها: این ریسک شامل کاهش بالقوه در ارزش سبد دارائی یا سرمایه است و همچنین شامل آسیب احتمالی و سرقت دارایی‌ها نیز می‌شود.
- خطرات مربوط به بدهی یا تامین مالی اعتباری: این ریسک شامل ناتوانی در ارائه بدهی کارت اعتباری، وام مسکن و غیره است.
برای شرکت‌ها و موسسات مالی، انواع دیگری از ریسک‌ها وجود دارد، مانند:
- ریسک بازار: ریسکی که ممکن است براساس پویایی کل بازارهای مالی رخ دهد و باعث آسیب به دارایی شود، به عنوان مثال، از دست دادن ارزش اوراق بهادار سهام.
- ریسک اعتباری: ریسکی که ممکن است یک طرف به دلیل عدم انجام تعهدات قراردادی خود منجر به رخ دادن آن شود، به عنوان مثال، فردی در قبال بازپرداخت وام خود کوتاهی کند.
- ریسک نقدینگی: این ریسک در اثر محدودیت نقدینگی در انجام تعهدات تأمین مالی رخ می‌دهد، به عنوان مثال، بانکی که پول نقد کافی برای پاسخگویی به تقاضای برداشت سپرده ندارد.
- ریسک عملیاتی: زیانی که در نتیجه شکست فرآیندها، افراد و سیستم‌های داخلی رخ می‌دهد. به عنوان مثال، اگر یک کارمند در یک معامله اشتباه می‌کند، منجر به ضرر مالی می‌شود.
مدیریت ریسک مالی چیست؟
ریسک در هر عملیات تجاری رخ می‌دهد و می‌توان گفت که اجتناب‌ناپذیر است، اما برای آنکه بتوان آن را شناسایی و متوقف کنید، دانستن استراتژی مدیریت ریسک ضروری است. از بین انواع مختلفی از ریسک‌هایی که ممکن است کسب‌وکار شما با آن مواجه شود، ریسک مالی سریعترین تأثیر را بر جریان‌های نقدی و درآمد شما دارد. شما می‌توانید این ریسک‌ها را پیش‌بینی کنید و با یک برنامه مدیریت ریسک مالی قوی، آن‌ها را کنار بگذارید.
همچنین برای جلوگیری از ضرر در معامله ارز دیجیتال باید پارامتر‌های دیگری را نیز لحاظ کرد که در مجله والکس آمده است.
استراتژی‌های مدیریت ریسک چیست؟
استراتژی‌های مدیریت ریسک مالی به معنای طرحی از اقدامات یا سیاست‌هایی هستند که برای مقابله با مسائل مختلف ریسک مالی طراحی شده‌اند. استراتژی‌های مدیریت و کنترل ریسک مالی که از فعالیت در اقتصاد و سیستم مالی نشات می‌گیرند برای هر فرد یا شرکتی اهمیت دارند.
در همین جهت مقاله مدیریت سرمایه در ارز دیجیتال را برای مدیریت دارایی کریپتو خود بخوانید.
انواع استراتژی‌های مدیریت ریسک مالی
مدیریت ریسک مالی هم برای افراد و هم برای شرکت‌ها با کار کردن در یک فرآیند چهار مرحله‌ای شروع می‌شود که شامل مراحل زیر است:
- شناسایی ریسک‌های مالی بالقوه
- تجزیه و تحلیل و تعیین کمیت و شدت ریسک
- تصمیم‌گیری در مورد استراتژی برای مدیریت ریسک
- نظارت بر موفقیت استراتژی
استراتژی‌های مدیریت ریسک مختلفی برای افراد، شرکت‌ها و موسسات مالی وجود دارد.
در سطح فردی، برخی از استراتژی‌های مدیریت ریسک عبارتند از:
- اجتناب از ریسک: حذف فعالیت‌هایی که می‌تواند فرد را در معرض خطر قرار دهد. به عنوان مثال، یک فرد می‌تواند با عدم استفاده از اعتبار برای خرید، ریسک تامین مالی اعتباری را دور بزند.
- کاهش ریسک: کاهش زیان‌های احتمالی یا کاهش شدت زیان‌های احتمالی. برای مثال، یک فرد می‌تواند سبد سرمایه‌گذاری خود را متنوع کند تا ریسک این که سبد سرمایه‌گذاری‌اش دچار افت شدید منفی شود را کاهش دهد.
- انتقال ریسک: فرآیند انتقال ریسک به شخص ثالث؛ برای مثال، یک فرد ممکن است یک بیمه نامه عمر بخرد تا خطر مرگ زودرس خود و آسیب‌های آن را با این روش برای خانواده و اطرافیانش کم کند.
- پذیرش ریسک: فرآیند پذیرش مسئولیت یک ریسک خاص است. به عنوان مثال، فردی که عمداً دارایی خود را بیمه نمی‌کند ریسک آن را پذیرفته.
در سطح شرکت، استراتژی‌های مدیریت ریسک یکسانی ممکن است اعمال شود، اما از نظر معنایی کمی باهم متفاوت هستند. در ادامه به این استراتژی‌های شرکتی برای کنترل ریسک اشاره شده است.:
- اجتناب از ریسک: حذف فعالیت‌هایی که می‌تواند شرکت را در معرض خطر قرار دهد. به عنوان مثال، شرکت می‌تواند از گسترش فعالیت‌های خود در یک منطقه جغرافیایی که عدم اطمینان سیاسی و نظارتی بالایی دارد، اجتناب کند.
- کاهش ریسک: کاهش زیان‌های احتمالی یا شدت زیان‌های احتمالی؛ به عنوان مثال، یک شرکت ممکن است از پوشش ریسک در معاملات ارز خارجی برای آنکه کمتر در معرض نوسانات ارز قرار گیرد، استفاده کند.
- انتقال ریسک: فرآیند انتقال ریسک به شخص ثالث. به عنوان مثال، یک شرکت ممکن است بیمه اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات خود را خریداری کند تا خطر خسارت و سرقت را به بیمه‌گر منتقل کند.
- حفظ ریسک: فرآیند پذیرش مسئولیت یک ریسک خاص؛ برای مثال، یک شرکت ممکن است خطرات ناشی از نوسان قیمت را بدون استفاده از هیچ‌گونه پوشش ریسک یا بیمه‌ای بپذیرد.
تصمیم‌گیری برای اینکه چه استراتژی برای یک ریسک خاص موثر است ممکن است چالش برانگیز باشد. چراکه به ماهیت ریسک فرد یا شرکت بستگی دارد. قبل از تصمیم‌گیری در مورد استراتژی مناسب برای رفع آن‌ها باید ریسک‌ها به طور کامل درک شوند.
مثال‌هایی برای استراتژی‌های مدیریت ریسک شخصی و شرکتی
مثال ۱ – انتقال ریسک: بسیاری از افرادی که همسر و فرزندی دارند برای محافظت از آن‌ها در برابر خطر مرگ زودهنگام، خود را بیمه عمر می‌کنند. آن‌ها می‌خواهند در برابر از دست دادن درآمد، بیمه شوند و مطمئن شوند که یک شبکه امن درآمدی برای اعضای بازمانده خانواده خود دارند.
مثال ۲ – حفظ ریسک: تولیدکنندگان چوب می‌توانند با استفاده از قراردادهای آتی، مواجهه خود را با قیمت چوب پوشش دهند. با این حال، بسیاری تصمیم می‌گیرند این ریسک و نوسانات قیمت کالا را بپذیرند. این در واقع استاندارد صنعتی است. اگر تولیدکننده الوار بخواهد ریسک خود را پوشش دهد، در صورتی که قیمت کالا در جهت مطلوبی حرکت کند، می‌تواند خود را در وضعیت نامناسبی قرار دهد.
۱۰ راهکار برای به حداقل رساندن ریسک مالی
تکنیک‌های مدیریت ریسک مالی باید از هر نوع دارایی، از پول جیبی شخصی شما گرفته تا وجوه کل یک شرکت، محافظت کند. در غیر این صورت، هزینه‌های کنترل نشده ممکن است سر به فلک بکشد.
مهم نیست که چقدر بودجه شما زیاد باشد، اگر برنامه‌‌ریزی‌ای وجود نداشته باشد، همیشه این خطر وجود دارد که تعادل مالی از بین برود. بنابراین، بیایید نگاهی به ۱۰ نکته مدیریت ریسک مالی که در ادامه گفته شده است، بیاندازیم و ببینیم در مواجه با آن چه کاری باید انجام دهیم تا کنترل ریسک و سیو سود را بتوانیم به درستی پیش ببریم.
۱. ریسک را شناسایی کنید
رفتن به یک نبرد بدون شناخت دشمن ممکن است خلاف واقع باشد. شما باید دقیقاً بدانید که با چه چیزی روبرو هستید تا بتوانید سلاح‌های خود را بر اساس آن انتخاب کنید. حتی اگر دارایی‌هایی که می‌خواهید محافظت کنید، شخصی هستند یا متعلق به یک شرکت هستند، بهتر است بدانید که از خطای انسانی مصون نیستند.
علاوه بر این، شما باید انواع دیگر ریسک‌ها را نیز بشناسید که می‌تواند شامل ریسک‌های دارای پشتوانه، اعتبار، سرمایه‌گذاری خارجی، نقدینگی، بازار، عملیاتی و … باشند. همچنین ممکن است خطرات خارجی وجود داشته باشد که متأسفانه نمی‌توانید آن‌ها را کنترل یا پیش بینی کنید، مانند حملات سایبری یا حتی سرقت. فهرستی از منابعی که بودجه شما را کاهش می‌دهند تهیه کنید و تا حد امکان در این مسیر صریح و صادق باشید.
۲. اندازه‌گیری ریسک‌های مالی
به منظور کنترل مدیریت ریسک، باید مقدار تک تک بدهی‌هایی را که در لیست خود ذکر کرده‌اید را لحاظ کنید. این محاسبه تنها بر مدل‌های آماری متکی هستند، بنابراین ممکن است برای محاسبه اعداد به کمک فردی متخصص یا مجموعه‌ای از ابزارهای مالی پیچیده نیاز داشته باشید.
ارزیابی ریسک‌های مالی می‌تواند یکی از سخت‌ترین مراحل در برنامه مدیریتی شما باشد. با این حال، برای حفظ دارایی‌های شما بسیار اهمیت دارد. نتیجه این مرحله به شما کمک می‌کند تا بعداً تصمیم‌های آگاهانه‌ای در مورد هزینه‌های آینده خود بگیرید.
۳. در مورد سرمایه‌گذاری اطلاعات کسب کنید
یک برنامه مدیریت ریسک مالی پیچیده باید ایده سرمایه‌گذاری را نیز در نظر بگیرد. با این حال، ناآگاهی می‌تواند پشت حرص و آز پنهان شود و در دام کلاهبرداری‌هایی بیفتید که در ابتدا به نظر بیش از حد خوب به نظر می‌رسد اما در واقعیت این‌گونه نیست. حتی در بازار معاملات، افراد می‌توانند پس از ثبت نام در حساب فارکس، از یک برنامه مدیریت ریسک برای جلوگیری از ضررهای زیاد استفاده کنند.
با این حال، اگر زمان کافی برای یادگیری و درک بازار سرمایه صرف کنید، متوجه خواهید شد که این بازار به بازدهی قوی و پربار منجر می‌شود؛ بنابراین، شما باید شروع به خواندن وب سایت‌ها، کتاب‌ها و مقالات معتبر در زمینه سرمایه‌گذاری کنید و با تمام مفاهیم حاکم بر این جهان آشنا شوید.
۴. سرمایه خود را بیمه کنید
هیچ‌کس نمی‌خواهد به بدترین سناریوها فکر کند، اما این نگاه یک ضرورت در برنامه مدیریت ریسک است. پیش‌بینی اینکه ماشین شما چطور خسارت می‌ببیند یا کجا و چطور می‌خواهد سرقتی اتفاق بیفتد اصلا ساده نیست، به همین دلیل است که بیمه در جامعه ما تبدیل به یک امر ضروری شده است.
علاوه بر این، با وجود اینکه در حال حاضر در وضعیت خوب جسمانی هستید، باید بیمه درمانی را نیز در نظر بگیرید. متأسفانه، ممکن است بیمه برای بسیاری از افراد خیلی گران باشد. با این حال، شما باید کمی تحقیق کنید و سعی کنید حداقل یک بیمه اولیه داشته باشید.
۵. پس انداز داشته باشید
حتی اگر از نظر مالی دوران پرباری دارید، اما رعایت برخی اقدامات احتیاطی هرگز به کسی آسیب نمی‌رساند. تعیین کنید که چه مقدار از سود شما باید هر ماه به یک حساب پس انداز برود. با گذشت زمان، این پس انداز روز مبادا، راه‌حلی نجات‌بخش برای برخی از خطرات مالی است که ممکن است تجربه کنید.
۶. اعتبار مالی بانک خود را بررسی کنید
از رکود جهانی ۲۰۰۸، همه درس ارزشمندی آموختند؛ شما می‌توانید بزرگترین حساب پس‌انداز روی کره زمین را داشته باشید، اما اگر بانک شما اعتبار مالی بدی داشته باشد، می‌توانید تمام دارایی خود را از دست بدهید. بنابراین، شما باید در برنامه مدیریت ریسک خود، تعهداتی را که با سپردن وجوه خود به یک بانک خاص همراه است، بگنجانید. اگر اتفاقی برای بانک شما بیفتد، در یک چشم به هم زدن دارایی خود را از دست می‌دهید.
۷. روی مهارت‌های خود سرمایه‌گذاری کنید
فضای رقابتی نیروی کار امروزی نشان می‌دهد که وجود هیچ‌کس حیاتی نیست؛ چرا که می‌دانیم همیشه گزینه بهتری که بتواند جایگزین شود، وجود دارد.
بنابراین، شما باید از خود راضی بودن بیش از حد در کار اجتناب کنید و چالش‌هایی را برای تقویت مهارت‌های حرفه‌ای خود دنبال کنید. این قدم ذهن شما را آگاه نگه می‌دارد.
۸. منابع درآمد خود را متنوع کنید
این احتمال وجود دارد که منبع درآمد شما ممکن است دچار بحران شود. با این حال، احتمال وقوع آن برای چندین منبع درآمد به طور همزمان کم است. برای مثال، یک روز، رویدادهای ژئوپلیتیک ممکن است بر نوسانات مالی به دلیل کاهش تقاضا تأثیر بگذارد. با این حال، اگر چندین جریان درآمدی دارید، ممکن است وجوه شما تأثیر منفی قابل توجهی نداشته باشد.
تنوع مالی یکی از قابل اعتمادترین استراتژی‌های مدیریت ریسک است. عوارض جانبی نامطلوب می‌تواند به طور مساوی بین جریان‌های مختلف درآمد شما توزیع شود تا جایی که بتوانید عواقب شدید متحمل شوید.
۹. ریسک‌ها را مرتباً ارزیابی کنید
مدیریت ریسک در اختیار بسیاری از عوامل خارجی قرار دارد. اینها نتایج قوانین بی‌ثبات بازار است که بر ریسک‌ها تأثیر می‌گذارد تا شدت آن‌ها را بر این اساس تغییر دهد. در نتیجه، قبل از تکمیل یک سرمایه‌گذاری بزرگ، باید رویدادهای مالی جهانی را نیز در نظر بگیرید.
یک برنامه مدیریت ریسک موثر، بدهی‌ها را به طور مداوم ارزیابی می‌کند، زیرا همه چیز می‌تواند نسبت به آخرین ارزیابی شما تغییر کند.
۱۰. دقت لازم را داشته باشید
آخرین اما نه کم اهمیت‌ترین استراتژی این است که هنگام مواجه با اسناد و مدارک باید مراقب باشید. هر زمان که مجبور شدید پول‌هایی که بدست آورده‌اید را هزینه کنید، عاقل باشید و قراردادها و اوراق مربوط که در آن شرایط خرید درج شده است را بخوانید. این نوع بررسی عمیق و دقیق ممکن است وقت‌گیر و حتی ناخوشایند باشد؛ اما شما را از خطرات زیادی که می‌تواند در دراز مدت تاثیرگذار باشد، نجات دهد.
در مجموع، این نکات مدیریت ریسک مالی بیش از هر چیز روی اقدامات منطقی شما تمرکز دارد؛ پول یک منبع تمام نشدنی است و باید مراقب باشید که چگونه بودجه خود را خرج می‌کنید.
