معرفی پول؛ تاریخچه و روند تکامل یکی از مهم ترین اختراعات بشر

ارز دیجیتال چه مسیری را طی کرده تا به امروز برسد؟ مفهوم پول چه تغییراتی را سپری کرد تا به دست ما برسد؟ آشنایی با ارز دیجیتال چه مزایایی دارد؟ آینده آن چگونه است؟ در دنیای امروز، پول به‌عنوان یکی از مهم‌ترین قسمت‌های زندگی افراد شناخته می‌شود، اما بسیاری از ما اطلاعی درباره تاریخچه آن نداریم. شاید خیلی‌های ندانند که این مفهوم ارزشمند چگونه به بلوغ امروزی رسیده است. با داستان ما همراه شوید تا از مبادله کالابه‌کالا به دنیای اقتصاد مدرن برسیم.

 ما در این مقاله به معرفی پول و تاریخ آن از لحظه‌ای که انسان‌ها تبادل اشیای ارزشمند را باب کردند تا امروز که ارز دیجیتال و مقوله‌های جدیدی مانند کریپتو توریسم به دایره واژگان ما رسیده‌اند، می‌پردازیم.

همان‌طور که می‌دانید، در دنیای امروز علاوه بر قدرت زیادی که پول در جامعه دارد، خیلی از افراد نیز قدرت خود را به‌ واسطه ثروت زیاد به دست می‌آورند. این رابطه ناگسستنی بین انسان و سرمایه‌اش باعث شده تا بسیاری از افراد تمام زندگی خود را روی به‌ دست آوردن ثروت بگذارند. اما برای درک بهتر ماهیت آن، باید از تاریخچه پول نیز آگاه باشیم. پیشنهاد می‌کنیم در ادامه مقاله همراه ما باشید.

تبادل کالا با کالا؛ اولین معامله اقتصادی انسان

از زمانی که انسان‌ها به یکجا نشینی روی آوردند، هر فردی در جامعه روی تولید محصول به‌خصوصی تمرکز می‌کرد. فردی که گندم می‌کاشت، بیشتر از اندازه مصرف خود برداشت می‌کرد و فردی که دامداری می‌کرد، شیر زیادی در طول روز به دست می‌آورد. در این جوامع انسان‌ها برای تأمین محصولات موردنیاز خود، تصمیم به مبادله کالاهای اضافی با یکدیگر کردند. بااین‌حال افرادی بودند که دست به تولید محصولاتی می‌زدند که طرفدار زیادی نداشتند.

به‌تدریج و با گذر زمان، محصولات پرطرفدارتر مانند نمک، پوست حیوانات و اسلحه به‌عنوان ارز مبدأ یا وجه رایج برای مبادله قرار گرفتند. یعنی اگر شما فروشنده عاج ماموت بودید، باتوجه‌به این که این محصول طرفدار زیادی ندارد، آن را در ازای نمک جابه‌جا می‌کردید و با نمکی که دریافت کرده بودید اقلام موردنیاز خود را تهیه می‌کردید. این روند تا زمانی که جوامع بزرگ نشده بودند ادامه داشت. یکی از اصلی‌ترین مشکلات استفاده از کالا این بود که حتی اگر شما از کالایی به‌عنوان ارز مبدأ نیز استفاده می‌کردید، بازهم ارزش دقیق آن مشخص نبود و بسته به شرایط، همه چیز در یک معامله قابل‌مذاکره بود. بعد از بزرگ‌شدن جوامع و ناکارآمد شدن استفاده از کالا، سکه‌های فلزی به‌عنوان مبدأ پولی در جهان شناخته شدند.

ضرب سکه؛ تحولی بزرگ در اقتصاد انسان‌ها

باستان‌شناسان چینی اوایل سال ۲۰۲۱، با حفاری‌هایی که در منطقه گوانگ ژوانگ انجام دادند، موفق شدند اولین مرکز ضرب سکه جهان که متعلق به سال ۶۴۰ قبل از میلاد بود را کشف کنند. تا قبل از این اکتشاف، با استناد به گفته هرودوت (تاریخ‌نویس یونانی) اولین پادشاهی که دستور به ضرب سکه داد، پادشاه حکومت لیدی در فلات آناتولی یا ترکیه امروزی بود. اولین سکه این حکومت به نام استاتر در سال ۶۰۰ قبل از میلاد ضرب شد، جنس آن از الکتروم Electrum بود و به‌عنوان پول ملی سرزمین لیدی انتخاب شد. در واقع می‌توان با استناد به یافته‌های باستان‌شناسان لقب اولین پول جهان را به سکه‌های چینی اطلاق کرد و چینی‌ها را اولین ملتی دانست که دست به اختراع پول زدند. ضرب سکه، تحولی بزرگ در دنیای اقتصادی انسان بود و باعث شد مسیر مالی به‌گونه‌ای پیش برود که امروز به ارزهای دیجیتال برسیم.

این سیستم مالی جدید به سرزمین لیدی کمک کرد که به یکی از ثروتمندترین اقتصادهای جهان و آسیای کوچک تبدیل شود. بعد از دستاوردی که حکومت لیدی داشت، سایر حکومت‌های جهان نیز به پیروی از آن‌ها اقدام به ضرب سکه کردند. جنس سکه‌ها در هر حکومت متفاوت بود و هر فلز گران‌بها و کمیابی در جامعه، می‌توانست به‌عنوان مبدا پول قرار بگیرد.

الکتروم آلیاژی با ترکیب طلا و نقره بود که به سایر سرزمین‌های سواحل مدیترانه نیز راه پیدا کرد. در واقع در ایتالیا و یونان از این سکه‌ها به‌وفور استفاده می‌شد. امپراتوری پارس بعد از تصرف لیدی و بعد از آن یونان، استفاده از سکه‌های الکترومی را محدود کرد و به‌جای آن سکه‌های نقره‌ای را رواج داد.

تعریف پول و کاربرد آن

پول، ابزاری است که با رضایت عمومی به عنوان وسیله مبادله اقتصادی پذیرفته می‌شود. این مفهوم در واقع رسانه‌ای است که در آن قیمت‌ها و ارزش‌ها بیان می‌شود. پول به عنوان ارز، به طور ناشناس از فردی به فرد دیگر و کشوری به کشور دیگر در گردش است. در واقع این مفهوم تسهیل کننده تجارت بین افراد یا کشورهای مختلف است.

این مفهوم برای خرید و فروش و تسهیل کننده مبادلات ساخته شد. پول نشان‌دهنده اعتبار کالای خریداری شده یا فروخته شده است. ارزش پول نیز رابطه‌ای مستقیم با عرضه و تقاضا دارد و همین مورد است که ارزش آن را مشخص می‌کند.

استفاده از پول کاغذی به‌جای سکه

حال در ادامه مسیر بررسی روند تاریخچه پول به پاسخ این سوال می‌پردازیم که پول کاغذی توسط کدام کشور اختراع شد؟ تحول بعدی که در سیستم مالی جهان اتفاق افتاد، استفاده از اسکناس کاغذی به‌جای سکه بود. چینی‌ها در این زمینه نیز پیشرو بودند و از سال ۷۰۰ میلادی شروع به استفاده از اسکناس‌های کاغذی کرده بودند. مارکوپولو، تاجر ونیزی بعد از سفری که در سال ۱۲۷۱ به چین داشت، در خاطرات خود از اسکناس‌های چینی یادکرد؛ اسکناس‌هایی که روی آن به زبان چینی نوشته شده بود: «ما به خدا اعتقاد داریم» و زیر آن نیز خطاب به جاعلان پول نوشته بود کسانی که پول تقلبی چاپ کنند، سرشان بریده خواهد شد.

بسیاری از دولت‌های اروپایی به‌عنوان پیشگامان اقتصادی دنیای امروز، تا قرن ۱۶ همچنان با ضرب سکه اقتصاد خود را پیش می‌بردند. دلیل اصلی اصرار بر ضرب سکه در دولت‌های اروپایی، ورود منابع سرشار طلا و نقره از مناطق تحت استعمار بود. بااین‌حال بانک‌های اروپایی در همان زمان اقدام به استفاده از کاغذهایی ارزشمند تحت عنوان پول، برای سپرده‌گذاران و وام‌گیرندگان خود کردند.

اولین اسکناس‌های صادرشده در سیستم مالی جدید، توسط دولت‌های اروپایی به مناطق تحت استعمار در قاره آمریکای شمالی بود؛ چراکه انتقال فلزات در حجم زیاد به سرزمینی مانند کانادا برای ضرب سکه، بسیار هزینه‌بر و سخت بود. پس تصمیم گرفتند تا کاغذهایی که روی آن ارزش مالی نوشته شده بود را به سرزمین‌های غربی خود بفرستند. در آینده این اسکناس‌ها بی‌پشتوانه شدند و به ارز فیات یا شناور تغییر پیدا کردند.

ذخیره ارزش

ذخیره ارزش به دارایی، کالا یا ارزش گفته می‌شود که ارزش آن در طول زمان کاهش پیدا نمی‌کند. برای درک بهتر مفهوم ذخیره ارزش، طلا را در نظر بگیرید. طلا در مدت پیدایشش هیچگاه ارزش و جایگاه خود را در بازار از دست نداده است بلکه در طول زمان همواره روندی مثبت و افزایشی داشته است.

ذخیره ارزش تنها به طلا و سایر فلزات گران‌بها محدود نمی‌شود. برای مثال دلار آمریکا را در نظر بگیرید. خزانه‌داری آمریکا در طول سالیان مختلف همواره سعی کرده است ارزش دلار خود را حفظ کند. البته که در مقاطعی از تاریخ دلار آمریکا نیز سقوط ارزش را تجربه کرده است. سایر ارزهای بزرگ دنیا مانند یورو، ین و … نیز از همین فرمول پیروی می‌کنند.

ظهور ارزهای فیات و جنگ ارزی در جهان

بعد از ورود اسکناس به جوامع بین‌المللی، این پول کاغذی، تقریباً در تمام کشور‌های جهان به‌عنوان ارز مبدا شناخته شد. در این زمان بود که بانک‌های جهان اقدام به خرید و انبار ارز سایر کشورها کردند و به‌نوعی اولین بازار ارز جهان را به وجود آوردند.

قدرت‌ها بزرگ جهانی به این موضوع پی بردند که با روش‌های اقتصادی می‌توانند ارزش پول دشمنان خود را برای گران کردن کالاهای دشمن بالا ببرند، یا با پایین آوردن ارزش پول دشمنان ، قدرت خرید مردم آن کشور را نیز پایین آورند. بدین ترتیب اولین جنگ‌های ارزی در دنیا شروع شد.

تا سال ۱۹۷۱، پشتوانه تمام اسکناس‌های جهان طلا بود. در این سال ریچارد نیکسون در یک سخنرانی تاریخی اعلام کرد که دلار دیگر پشتوانه طلا ندارد. از آن زمان به بعد تمام اسکناس‌های جهان به شکل فیات یا شناور درآمدند. لازم به ذکر است پشتوانه ارزهای فیات، مستقیما به تولید ناخالص داخلی (GDP) کشورها مرتبط است. اما کشورها می‌توانند بسته به سیاست یا شرایط اقتصادی که دارند اقدام به چاپ پول بیشتر یا کمتری کنند. چاپ پول بیشتر از ارزش اقتصادی یک کشور باعث ایجاد تورم و پایین آمدن ارزش پول ملی می‌شود.

اهمیت پول در اقتصاد

بر اساس گفته‌های اقتصاددانان، پول تنها ارزش یک اقتصاد را مشخص می‌کند و ارتباطی با کسب درآمد یا نرخ بهره‌وری ندارد. آنها باور دارند که این مفهوم تنها وسیله‌ای برای رسیدن به زندگی بهتر و خدمات اجتماعی مناسب‌تر برای جامعه است. و تنها همین موارد است که می‌تواند اهمیت پول در اقتصاد را روشن کند. در هر صورت باید این را پذیرفت که پول اهمیت ویژه‌ای در اقتصاد دارد. پول به ما کمک می‌کند ارزش کالاها را با هم مقایسه کنیم. این مقایسه بر اساس کیفیت کالاها صورت می‌گیرد.

همان‌طور که قبل‌تر نیز بیان شد، پول تسهیل کننده روابط تجاری بین افراد، شرکت‌ها و حتی کشورها است. بدون پول تجارت کوچک‌ترین کالاها نیز به مشکل بر‌ می‌خورد. ضمن آنکه پول می‌تواند ارزش یک کالا را مشخص کند. فرض کنید قصد خرید یک اتومبیل را دارید. با توجه به میزان پولی که پرداخت می‌کنید، می‌توانید خودرویی با کیفیت برای خودتان تهیه کنید. اگر این ابزار نبود ارزش آن وسیله و معیار سنجش کیفیت آن نیز دچار مشکل می‌شد. اینها تنها گوشه‌ای از تأثیرات پول بر اقتصاد است.

ظهور پول الکترونیکی در عصر تکنولوژی

اواخر قرن ۲۰ میلادی بود که سیستم جدیدی برای پرداخت در جهان به وجود آمد. کارت‌های الکترونیکی در قالب Credit Card و Debit Card عرضه شدند. Debit Card وسیله‌ای است که مستقیماً به مبلغی که در حساب بانکی‌تان دارید مربوط است. اما Credit Card از سیستمی در نظام بانکی نشئت می‌گیرد که افراد را بر اساس گردش مالی که دارند، دسته‌بندی می‌کند. نکته جالب اینجاست که کردیت کارت، اعتبار افراد را می‌سنجد اما ما در ایران Debit Card را به‌عنوان کارت اعتباری یا پول دیجیتال می‌شناسیم.

بعد از زیادشدن استفاده از کارت‌های اعتباری در جوامع دنیا و با پیشرفت تکنولوژی و استفاده از اینترنت، روش‌های پرداخت اینترنتی نیز در بین مردم جهان جا باز کرد. پرداخت‌های مجازی فرصت بسیار مناسبی را برای خرده‌فروشان ایجاد کرد تا بتوانند به‌وسیله اینترنت، بازه جغرافیایی مشتریان خود را گسترش دهند. بعد از همه‌گیرشدن کرونا در جهان، انقلابی در خریدهای اینترنتی پدید آمد و بسیاری از افراد مجبور شدند تا مایحتاج موردنیاز خود را از کسب‌وکارهای اینترنتی تهیه کنند.

مبدل ارزهای فیات 

مبدل ارزهای دیجیتال گزینه‌ای مناسب برای بررسی قیمت و تبدیل ارزهای فیات مختلف با یکدیگر است. از ابزار زیر می‌توانید برای بررسی قیمتی و تبدیل ارزهای مختلف استفاده کنید.

ارزهای دیجیتال

در سال ۲۰۰۹، شخصیتی مجازی به نام ساتوشی ناکاموتو طی مقاله‌ای بیت‌کوین را به جهان معرفی کرد. اگر به زبان ساده بگوییم، ارزهای دیجیتال با داشتن سیستمی غیرمتمرکز، دیگر تحت نظارت بانک‌های مرکزی نیستند. همین مسئله باعث شده تا افراد مختلفی جذب این سیستم شوند. تراکنش‌های مالی در دنیای ارزهای دیجیتال روی بستر بلاکچین انجام می‌شود و علاوه بر داشتن شفافیت مالی، هویت فرد انتقال‌دهنده و گیرنده در این شبکه مشخص نیست.

اصولا یکی از مشکلاتی که سیستم بانکداری مرکزی در جهان دارد، تمرکز قدرت پول روی یک نهاد است که بستر فساد مالی اقتصادی را برای افراد فراهم می‌کند. ازطرفی معاملات مالی بین‌المللی بین بسیاری از افراد می‌تواند سخت باشد؛ چراکه تحت تأثیر سیاست، بسیاری از کشورها دچار تحریم‌های اقتصادی می‌شوند و افراد از معامله اقتصادی محروم می‌شوند.

با ورود استارت‌آپ‌های جدید و ساخت استانداردها و ارزهای جدید به دنیای رمزارزها، این سیستم معاملاتی روزبه‌روز در حال تکامل است. همه‌گیر شدن مسائلی مانند قراردادهای هوشمند (Smart Contract)، NFT و دنیای متاورس (Metaverse)، بیانگر آن است که دنیای بلاکچین می‌تواند به‌عنوان انقلابی در تاریخ بشر مطرح شود.

آزادی پول؛ تقسیم منابع و قدرت

در این مقاله دانستیم که سیر تکامل پول چگونه بوده است. سکه و اسکناس چه تأثیری روی روند اقتصاد انسان‌ها داشتند و با ورود ارزهای فیات و سیستم‌های پرداخت آنلاین، سیستم مالی جوامع به چه سمتی حرکت کرده ‌است. از طرفی دانستیم که آینده مالی انسان‌ها به دارایی دیجیتال و شبکه بلاکچین وابسته است و باید خودمان را برای یادگیری هر چه ‌بیشتر درباره این مبحث، آماده کنیم.

سوالات متداول