توکن چیست؟ آشنایی با مفهوم توکن (Token) و انواع آن

در سال‌های اخیر افراد زیادی با هدف کسب سود وارد بازار ارز دیجیتال شدند. این بازار پرنوسان هرچند با سودهای زیادی همراه است، اما برخی نیز متحمل ضررهای مالی زیادی می‌شوند. یکی از مهم‌ترین دلایل عدم موفقیت در این بازار، عدم داشتن دانش کافی در این حوزه است. بازار رمزارزها نیز مانند سایر بازارها دارای اصطلاحات مخصوص به خود است. متاسفانه افراد زیادی هستند که با این اصطلاحات چندان آشنا نیستند و به درستی کاربرد آن‌ها را نمی‌دانند. یکی از اصطلاحات دنیای ارزهای دیجیتال، Token است که گاهی به اشتباه به جای کوین یا اشاره به برخی از انواع ارز دیجیتال استفاده می‌شود. در این مطلب به این سوال پاسخ خواهیم داد که توکن چیست و کاربردهای آن صحبت خواهیم کرد.

آشنایی با توکن (Token) و عرضه اولیه آن

Token یکی از اصطلاحات ارز دیجیتال است که به یک رمزارز منحصربه فرد یا ارزهای دیجیتال اشاره دارد. توکن‌ها دارایی‌ها یا ابزارهای قابل تعویض و قابل مبادله‌ای هستند که بلاکچین‌ مخصوص به خود را ندارند. Tokenها معمولاً از طریق فرآیند استاندارد عرضه اولیه کوین (ICO) ایجاد می‌شوند و می‌توانند برای مقاصد سرمایه‌گذاری، ذخیره ارزش یا خرید از آن‌ها استفاده کرد.

 آشنایی با ویژگی های توکن

توکن‌ها انواع مختلفی دارند که می‌توانند ویژگی‌های متفاوتی از خود بروز دهند. اما به طور کلی توکن‌ها دارای برخی ویژگی‌های عمومی هستند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• بلاکچین اختصاصی ندارد.
•  تراکنش‌ها به صورت غیرمتمرکز و با اجماع اعتبارسنج‌های شبکه انجام می‌شود.
• به عنوان روش پرداخت استفاده می‌شوند.
• برای سرمایه‌گذاری مناسب هستند.
• ساخت آن‌ها آسان و بدون نیاز به دانش برنامه نویسی است.
• معمولا از طریق فرایند عرضه اولیه (ICO) ایجاد، توزیع و به گردش در می‌آیند.
• توکن‌ها با کدهای رایانه‌ای خوداجرا (self-executing) پیاده‌سازی می‌شوند؛ به همین دلیل بدون پلتفرم شخص ثالث می‌توانند فعالیت کنند.

هدف از ساخت توکن

یکی از مهمترین دلایل ساخت این ارز توسط پروژه‌ها، کاهش هزینه‌ها است. زیرا ساخت Token در بستر ارزهای دیجیتال نیازمند صرف هزینه‌های زیادی نیست. از طرف دیگر با استفاده از عرضه اولیه می‌توان سرمایه مورد نیاز برای فعالیت شرکت را جمع کرد.

یکی دیگر از دلایلی که شرکت‌ها به جای ساخت بلاکچین مخصوص خود، Token ایجاد می‌کنند این است که ساخت آن، راحت است و با به کار گرفتن افرادی که دانش برنامه‌نویسی دارند و با قراردادهای هوشمند به طور نسبی آشنا هستند می‌توانند توکن خود را ایجاد کنند.

از طرف دیگر کار کردن بر بستر ارزهای دیجیتال امن و بزرگ مانند اتریوم، امنیت لازم را برای بسیاری از شرکت‌ها فراهم می‌کند. زیرا با افزایش تعداد کاربران یک شبکه بلاکچینی، امنیت آن نیز افزایش پیدا می‌کند.

کاربردهای توکن

Tokenها بر پایه خصوصیات و عملکردهایشان کاربردهای مختلفی دارند. مهم‌ترین کاربرد Token جذب سرمایه و برگزاری ICO است. توکن‌ها به روش‌های مختلفی مانند مالکیت دارایی دیجیتال، حسابداری برای اقدامات دیجیتالی، اطمینان از امنیت شبکه و … می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. 

توکن‌ها، ارزهای دیجیتال و آلت کوین‌ها

اصطلاح Token اغلب به اشتباه به جای دو کلمه رمزارز و آلت کوین استفاده می‌شود. اما این اصطلاحات از یکدیگر متمایز هستند.

آلت کوین‌ها ارزهای رمزنگاری شده جایگزینی هستند که پس از موفقیت عظیمی که بیت کوین به دست آورد راه اندازی شد. آلت کوین‌ها به عنوان جایگزین‌های پیشرفته بیت کوین راه اندازی شدند که ادعا می‌کنند در برخی از موارد به بیت کوین برتری دارند و نقاط ضعف آن را پوشش می‌دهند.

لایت کوین (LTC)، بیت کوین کش (BCH) و دوج کوین (DOGE) از نمونه‌های رایج آلت‌کوین‌ها هستند. اگر چه هر کدام از این آلت کوین‌ها توانسته‌اند تا حدی به موفقیت برسند،اما هیچ‌کدام نتوانسته‌اند محبوبیتی شبیه به بیت‌کوین کسب کنند. آلت کوین‌ها برخلاف توکن‌ها دارای بلاکچین اختصاصی خود هستند و در درجه اول به عنوان یک بستر برای پرداخت‌های دیجیتال استفاده می‌شوند.

توکن مثلی و غیر مثلی

Tokenها را در حالت کلی می‌توان به دو دسته توکن‌های «مثلی» و «غیرمثلی» تقسیم کرد. به توکن‌های مثلی توکن «تعویض‌پذیر» (Fungibile) و به توکن‌ nft توکن «تعویض‌ناپذیر» (None-Fungible Token) نیز گفته می‌شود. تعویض‌پذیری یکی از ویژگی‌های توکن‌ها است که به بیان ساده به این معنی است که یک واحد مشخص از آن نوع Token، هیچ تفاوتی با واحدی دیگر از آن ندارد.

به عبارت ساده، یک دلار همیشه یک دلار است و بیت کوین همیشه بیت کوین است. شما می‌توانید اسکناس‌های ۱۰ دلاری را با فرد دیگری مبادله کنید و هر کدام از شما همچنان همان ارزش را در کیف پول خود خواهید داشت. قابلیت تعویض‌پذیری به این معنی است که یک ارز دیجیتال و دارایی خاص ارزشمندتر یا کمیاب‌تر از بقیه نیستند. در صورتی که این چنین باشد، کل اکوسیستم را مختل می‌کند و معاملات روزمره را با مشکلات بزرگی مواجه خواهد کرد.

Tokenهای مثلی را می‌توان برای خرید، فروش و معاملاتی که در آن‌ها به واحدهای مثل هم توکن‌ها نیاز است، استفاده کرد. در مقابل از Tokenهای غیر مثلی در مواردی استفاده می‌شود که نیاز است هر واحد از Token منحصر‌به‌ فرد باشد مانند بازی‌های بلاک چینی جدید و آثار هنری دیجیتال.

انواع توکن

توکن‌ها بر حسب نوع به چند دسته گوناگون تقسیم می‌شوند. دسته‌بندی‌های مختلفی برای توکن‌ها وجود دارد، اما در حالت کلی Tokenها را می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم‌ کرد:

توکن‌های با ارزش ثابت (Stablecoin)

استیبل کوین نوعی از ارزهای دیجیتال است که نوسان قیمت سایر رمزارزها را ندارد. هدف از طراحی استیبل کوین در امان نگه داشتن کاربران از نوسان ذاتی در قیمت ارزهای دیجیتال است. استیبل کوین‌ها بر اساس نوع پشتوانه‌ای که دارند به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

با پشتوانه فیات: پشتوانه این نوع از توکن‌های ثابت، ارزهای فیات مانند دلار و گاها واحدهای پولی رایج برخی از کشورهای جهان است.

با پشتوانه کالا: ارزش برخی از توکن‌های با ارزش ثابت به فلزهایی مانند طلا یا نقره وابسته است. این نوع از توکن‌ها به عنوان ذخیره ارزش هم می‌توانند به شمار بروند و نسبت به سایر Stablecoin ها از قابلیت نقد شوندگی بیشتری برخوردار هستند.

با پشتوانه کریپتوکارنسی: این نوع از استیبل کوین‌ها توسط سایر ارزهای دیجیتال مانند اتریوم پشتیبانی می‌شوند.

بدون پشتوانه: این دسته از استیبل کوین‌ها  از هیچ دارایی به‌عنوان پشتوانه استفاده نمی‌کنند و از الگوریتم‌هایی مشخص برای ثابت نگه داشتن قیمت آن‌ها استفاده می‌شود.

تتر در حال حاضر به عنوان محبوب‌ترین استیبل کوین بازار شناخته می‌شود و رتبه سوم بازار را به خود اختصاص داده است.

توکن‌های کاربردی (Utility Token) 

Tokenهای کاربردی نوع محبوبی از نمونه‌های قابل تعویض هستند که به تعداد محدودی عرضه می‌شوند و از آن‌ها می‌توان برای پرداخت هزینه‌ها، خرید کالا و دریافت خدمات در یک یا چند پروژه خاص استفاده کرد.

 معروف‌ترین نمونه Token کاربردی اتر است که تمام تراکنش‌ها و قراردادهای هوشمند را در شبکه اتریوم تامین می‌کند. همانطور که قبلاً گفتیم اتریوم را می‌توان به عنوان وسیله پرداخت استفاده کرد، با این حال، هدف اصلی آن استفاده در بلاک چین است.

توکن‌های اجتماعی (Social Tokens)

Tokenهای اجتماعی نوع بسیار جالبی از دارایی هستند که اخیراً در فضای رمزنگاری محبوبیت زیادی به دست آورده‌اند. همچنین باعث شده‌اند تا مردم با مفهوم Token بیشتر آشنا شوند. توکن‌های اجتماعی توسط اعتبار یک فرد، برند، باشگاه ورزشی یا هر جامعه‌ای پشتیبانی می‌شود. از آنها می‌توان به‌عنوان توکن‌های طرفداری (Fan Token) برای خرید محتوای اضافی، کالاها یا فقط برای حمایت از جامعه مورد علاقه استفاده کرد.

وقتی کاربر روی سکه‌های اجتماعی سرمایه‌گذاری می‌کند در واقع، در یک جامعه سرمایه‌گذاری می‌کند، با این انتظار که این جامعه در طول زمان رشد کرده و ارزشمندتر خواهد شد.

توکن‌های اوراق بهادار (Security token)

در مقابل جمع‌آوری پول با Tokenهای کاربردی، سایر ICOها تصمیم گرفتند که کمپین‌های جمع‌آوری سرمایه را به صورت آشکار اعلام کنند و از مقررات پیروی کنند. اینگونه بود که توکن‌های امنیتی متولد شدند. در اصل یک گواهی سهام دیجیتال است که مالکیت دارنده آن را روی بلاکچین ثبت می‌کند.

توکن حاکمیتی (Governance token)

توکن حاکمیتی نوعی دارایی رمزنگاری است که به دارندگان آن حق تصمیم‌گیری در مورد پروتکل پروژه، محصول و ویژگی‌های آن را اعطا می‌کند. دارندگان می‌توانند بر تصمیم‌گیری‌های درون پروژه مانند پیشنهاد یا تصمیم‌گیری در مورد ویژگی‌های جدید، تغییر مدل‌های توزیع Token و حتی بازسازی خود سیستم حاکمیتی تأثیر بگذارند. 

توکن پرداخت (Payment token)

هدف از ایجاد این نوع توکن، پرداخت هزینه خدمات و کالا است. دارندگان این ارزها می‌توانند با استفاده از توکن پرداخت در فضای اینترنت محصولات مورد نظر خود را بخرند و یا هزینه لازم را برای دریافت خدمات خاص را با پرداخت کنند.

رپد توکن (Wrapped token)

رپد توکن‌ها یا توکن رپ شده نوعی از ارز‌های دیجیتال هستند که قابلیت همکاری بین بلاکچین‌هایی مانند بیت کوین و اتریوم را ارتقا می‌دهند. در واقع می‌توان گفت این نوع از توکن‌ها نوعی پل بلاکچینی یا بریج به شمار می‌روند. رپد بیت‌کوین و رپد اتریوم از نمونه‌های بسیار معروف این دسته از ارزهای دیجیتال هستند.

ارزش Wrapped Token به توکنی است که متعلق به بلاکچین دیگری است. در واقع می‌توان گفت ارزش توکنی که روی بلاکچین مقصد راه اندازی می‌شود با ارزش توکنی که روی شبکه مبدا قرار گرفته است همواره برابری می‌کند. بیشترین کاربرد این دسته از ارزهای دیجیتال در حوزه دیفای (DeFi) است.

توکن بانکی (CBDC) چیست؟

CBDC مخفف عبارت Central Bank Digital Currency به معنای توکن بانکی است که توسط بانک مرکزی تولید و پشتیبانی می‌شود. ارزش توکن بانکی وابسته به ارز فیات است و می‌توان گفت این توکن، نسخه دیجیتال ارز فیات یک کشور است. هرچند مانند سایر ارزهای دیجیتال، اساس کار توکن بانکی، مبتنی ‌بر دفتر‌ کل توزیع ‌شده است، اما CBDC با سایر ارزهای دیجیتال برخی تفاوت‌های مهم دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• عرضه ارزهای دیجیتال در کنترل نهادهای مرکزی قدرت و وابسته به دولت‌ها است.
• مشارکت‌کنندگان در دفتر کل توزیع شده، توسط نهاد مرکزی انتخاب می‌شوند.
• توکن‌های بانکی در مقایسه با سایر ارزهای دیجیتال به نهادهای مالی بیشتری متصل هستند، بنابراین به نظر می‌رسد که می‌توانند پول را با هزینه کمتری انتقال دهند.
• دولت‌ها به دفتر کل توزیع شده دسترسی دارند و در صورت نیاز می‌توانند تراکنش‌ها را پیگیری کنند.

استانداردهای ساخت توکن

اغلب Tokenهای قدیمی در بلاکچین اتریوم به وجود آمده‌اند. اما در یک سال اخیر با ظهور بلاکچین‌های جدید، برای ساخت Tokenها از آن‌ها استفاده می‌شود. برخی از میم کوین های محبوب نیز بر بستر اتریوم متولد شده‌اند. برای ساخت Token قبل از هرچیز باید کاربرد و نوع توکن مشخص شود. سپس باید بلاکچین مناسب برای ساختن آن شناسایی شود. بلاک‌ چین‌هایی که برای ساخت Token انتخاب می‌شوند با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. این تفاوت‌ها به دلیل زبان برنامه‌نویسی، استانداردهای ساخت Token و نحوه تعامل توکن با شبکه است.

در ادامه برخی از استانداردهای ساخت توکن را معرفی می‌کنیم:

استاندارد TRC-20

استاندارد TRC20 مجموعه‌ای از قوانین برای ساخت و راه‌اندازی توکن بر بستر بلاکچین ترون است. از آنجایی‌که ترون، یک شبکه بلاکچینی عمومی است، تمام کاربران بدون نیاز به مجوز می‌توانند توکن‌های خود را منطبق بر استاندارد TRC-20 تولید یا توزیع کنند. تمام توکن‌هایی که در بستر ترون ایجاد می‌شوند با سایر توکن‌ها و برنامه‌های کاربردی توزیع شده در همین شبکه می‌توانند به آسانی تعامل داشته باشند.

انتقال سریع و کارمزد انتقال پایین، ایجاد اپلیکیشن‌های غیر متمرکز، مقیاس‌پذیری بالا، امکان سفارشی‌سازی رابط کاربری و … از مهم‌ترین ویژگی‌های این استاندارد است. تتر (Tether) معروف‌ترین پروژه مبتنی بر استاندارد شبکه trc20 است.

استاندارد BEP-20

استاندارد BEP-20 به معنای پیشنهاد تکمیل زنجیره هوشمند بایننس است که برای طراحی و نوشتن قراردادهای هوشمند روی شبکه BSC یا زنجیره هوشمند بلاکچین ایجاد شده است. کاربران برای ساخت یک توکن با استاندارد BEP-20، باید مسلط به زبان سالیدتی باشند زیرا لازم است که مشخصه‌های فنی این توکن را به زبان سالیدتی در کد قراردادهای هوشمند قرار دهند.

از مهم‌ترین ویژگی‌های این استاندارد می‌توان به سرعت بالای انجام تراکنش‌ها، کمتر کارمزد و قابلیت ارتباط بین زنجیره‌ای اشاره کرد.

استاندارد ERC-20

ERC20 که توسط ویتالیک بوترین و فابیان فوگشتلر در سال ۲۰۱۵ نوشته شد، در حال حاضر به عنوان مهمترین استاندارد شبکه اتریوم شناخته می‌شود. ERC-20 یک استاندارد فنی برای ایجاد توکن‌های قابل تعویض (Fungible) روی بلاکچین اتریوم است. این استاندارد به قراردادهای هوشمند این امکان را می‌دهد تا روشی برای تبادل توکن‌ها ایجاد کنند. از طرفی بستری برای ایجاد توکن‌‌هایی است که از یک بلاکچین اختصاصی بهره نمی‌برند، این ویژگی باعث می‌شود تا فرآیند ایجاد یک توکن آسان‌تر شود و در وقت و هزینه صرفه‌جویی شود.

شیبا اینو وفانتوم از مهم‌ترین توکن‌های ERC-20 هستند.

استاندارد ERC-721

استاندارد ERC-721 برای اولین بار توسط دیتر شرلی (Dieter Shirley) در سال ۲۰۱۷ ایجاد شد. این استاندارد مجموعه‌ای از قوانین و دستورالعمل‌ها برای ساخت و پیاده‌سازی توکن‌های غیر قابل جایگزین (NFT) روی بلاکچین اتریوم است. ERC-721 از نظر ساختاری به استاندارد ERC-20 بسیار شبیه است و دارای توابع مشابه هستند اما تفاوت‌هایی در جزییات با یکدیگر دارند. برای مثال توکن‌های مبتنی بر ERC-721 غیرقابل تقسیم هستند اما توکن‌هایی که با استفاده از  استاندارد ERC-20 ایجاد می‌شوند این ویژگی را ندارند.

بورد ایپ یات کلاب (Borde Ape Yacht Club)، کول کتز (Cool Cats) و تیکل بیچ (Tickle Beach) از مشهور‌ترین توکن‌های مبتنی بر استاندارد  ERC-721 هستند.

تفاوت توکن (Token) و کوین (Coin)

برخی از افراد دو اصطلاح Token و کوین (COIN) را به جای یکدیگر به کار می‌برند در حالی که با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• مهم ترین و اصلی ترین تفاوت توکن با کوین این است که کوین‌ها بلاکچین مخصوص به خود را دارند، اما توکن‌ها بلاکچین مستقل ندارند و روی بلاکچین‌های دیگر پیاده سازی شوند.
• از دیگر تفاوت‌های Token و کوین می‌توان به کاربردهای آن‌ها اشاره کرد. کوین‌ها علاوه بر اینکه به عنوان یک روش پرداخت به شمار می‌روند، کاربردهای دیگری مانند نقش حاکمیتی در بلاکچین دارند و یا از آن‌ها می‌توان برای پرداخت کارمزد استفاده کرد اما توکن‌ها به عنوان ارز تنها برای اکوسیستم‌های خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• هر کوین، نیاز به یک کیف پول اختصاصی با آدرس اختصاصی دارد که در یک بلاکچین منحصر به فرد قرار دارد. اما این در مورد توکن‌ها صدق نمی‌کند. توکن‌ها را می‌توان به تمام آدرس‌های بلاکچین میزبان ارسال کرد.

ذخیره و نگهداری توکن

برای ذخیره و نگهداری توکن‌ها شما به کیف پول ارز دیجیتال نیاز دارید. Tokenها کیف پول اختصاصی خود را ندارند و روی کیف پول و آدرس‌های بلاکچین میزبان خود ذخیره می‌شوند. برای مثال یک توکن مانند چین لینک که روی بلاکچین اتریوم ایجاد شده است می‌تواند روی تمام کیف پول‌هایی که از اتریوم پشتیبانی می‌کنند ذخیره شود. در برخی پلتفرم‌های جدید این امکان وجود دارد که Tokenها روی کیف پول‌های اختصاصی ذخیره شوند. مانند پولکادات

خرید و فروش توکن

Tokenهای زیادی در سال‌های اخیر به بازار معرفی شده‌اند. اما تمام آن‌ها نتوانسته‌اند که به اهداف خود برسند و در لیست پروژه‌های شکست خورده قرار گرفته‌اند. البته در مقابل تعدادی از Tokenها مانند تتر، یو‌اس‌دی کوین، بایننس یو‌اس‌دی و پالیگان موفق شده‌اند تا جایگاه خوبی را در بازار پر رقابت ارزهای دیجیتال بدست آوردند.

به همین دلیل قبل از هرگونه اقدامی روی توکن‌ها به اندازه کافی تحقیق کنید تا گرفتار شت کوین ‌ها و پروژه‌هایی که ارزش سرمایه‌گذاری ندارند، نشوید. زیرا اغلب این پروژه‌ها کلاهبرداری هستند و احتمال این وجود دارد که دارایی خود را از دست دهید.

بهترین راه برای به دست آوردن Tokenها مراجعه به صرافی‌های ارزهای دیجیتال است. با توجه به این که خرید و فروش ارزهای دیجیتال در صرافی‌های خارجی برای کاربران ایرانی با محدودیت‌های زیادی همراه است و امکان بلوکه شدن دارایی وجود دارد؛ بنابراین امن‌ترین راه، انجام معاملات Tokenها در صرافی‌های ایرانی است. شما می‌توانید در صرافی ارز دیجیتال والکس Tokenهای مختلف را معامله کنید، کیف پول خود را مدیریت کنید و قیمت لحظه‌ای ارزهای دیجیتال را مشاهده کنید. والکس معتبرترین بازار خرید و فروش ارزهای دیجیتال است.

سوالات متداول