پذیره نویسی چیست؟ فرآیند پذیره نویسی و وام دهی چگونه است؟

یکی از سازوکارهای پایه‌ای و فراهم‌کنند‌ه‌ی اطمینان و اعتماد در فعالیت‌های اقتصادی، پذیره نویسی یا Underwriting‌ است. فرآیندی که به موجب آن، یک شخص ثالث تعهد می‌کند ریسکی را در ازای کارمزد یا میزان مشخصی از سود بپذیرد. این عملیات را در بازارها و فعالیت‌های مختلفی مانند وام دهی، سرمایه گذاری، بیمه و غیره می‌بینیم. در این مقاله به این سوال پاسخ می‌دهیم که پذیره نویسی چیست؟ چه انواعی دارد و چطور کار می‌کند؟ با ما همراه شده و با این سازوکار مهم در دنیای مالی و اقتصاد آشنا شوید.

پذیره نویسی چیست و چه هدفی دارد؟

در این تحقیقات، مشخص می‌شود که طرف دیگر یک قرارداد، وام‌گیرنده، سهام یا متقاضی بیمه تا چه اندازه قادر است تعهدات خود را از قبیل بازپرداخت اقساط وام انجام دهد یا اساسا برای طرف اول سودآور باشد.

شرکت‌ها یا افراد برای این منظور معمولا افراد یا شرکت‌های شخص ثالثی را استخدام می‌کنند که به آنها پذیره نویس یا Underwriter گفته می‌شود. Underwriter درحقیقت، ریسک فعالیت اقتصادی را متقبل شده و درصورت عدم موفقیت یا ضرر آن، مسئول جبران خسارت محسوب می‌شود. آنها در ازای این خدمات خود که شامل پذیرش ریسک و انجام تحقیقات درخصوص سود یا زیان احتمالی است، کارمزد یا سود دریافت می‌کنند.

اگر پذیره نویس تشخیص دهد که ریسک فعالیت اقتصادی به‌عنوان ریسک قرارداد با یک مشتری یا طرف دوم، بیش از حد است، آن را نمی‌پذیرد. از مزایای کلی Underwriting‌ می‌توان به تعیین نرخ بهره منصفانه برای وام، تعیین حق بیمه مناسب و کمک به قیمت‌گذاری دقیق ابزارهای مالی در بازارهای سرمایه مانند اوراق قرضه، سهام و حتی ارز دیجیتال اشاره کرد.

پاسخ به این سوال که هدف از پذیره نویسی چیست؟ با بررسی کارکرد این مفهوم در هریک از فعالیت‌های اقتصادی مشخص می‌شود. به‌طورکلی این فرآیند در سه بخش وام، بیمه و بازارهای مالی کاربرد دارد که در ادامه هریک را بررسی می‌کنیم.

پذیره نویسی در بانکداری و خدمات وام

یکی از مهم‌ترین کاربردهای Underwriting در وام دهی است. در همه‌ی وام‌هایی که حتی از بانک‌ها و با مقادیر اندک نیز دریافت می‌کنیم این فرآیند از سوی بانک و گاهی به کمک سازمان‌های دیگر مانند مالیات و دارایی انجام می‌شود. ارزیابی سابقه‌ی اعتباری و سوابق مالی ازجمله اقداماتی است که بانک برای تعیین ریسک اعطای وام به هر متقاضی طی می‌کند. گاهی میزان وثیقه نیز بر این اساس تعیین می‌شود. پذیره نویسی وام می‌تواند از چند دقیقه تا چند هفته برای وام‌های کلان طول بکشد. این فرآیند برای وام‌های بزرگ از مرحله‌ی خودکار، وارد پروسه‌ی تحقیقات انسانی می‌شود.

در کنار وام مسکن به‌عنوان معروف‌ترین نوع پذیره نویسی وام، این فرآیند حتی در بخش خدمات وام دهی بازارهای مالی نیز انجام می‌شود. Underwriting درخصوص وام کریپتو که از سوی پلتفرم‌های دیفای یا صرافی‌های متمرکز ارائه می‌شود، مراحل پیچیده‌تری دارد. دلیل این موضوع، غیرمتمرکز بودن بلاکچین و دشواری پیگیری سوابق مالی وام‌گیرنده است. این فرآیند از سوی صرافی‌های متمرکز با احراز هویت و از سوی برخی کارگزاری‌ها با بررسی سوابق مالی متقاضی انجام می‌شود.

درحقیقت در صنعت ارز دیجیتال، خود پلتفرم وام‌دهنده به‌عنوان پذیره نویس عمل می‌کند. این پلتفرم با مکانیسم‌هایی مانند بیمه و پوشش یا Hedge از سرمایه‌ی وام‌دهنده خواهد کرد. به‌تازگی، تکنولوژی هوش مصنوعی نیز به کمک پذیره نویسی وام‌های رمزارز آمده است.

از سوی دیگر، مشتری نیز می‌تواند با استفاده از خدمات پذیره نویسان، ریسک سپرده‌گذاری در پلتفرم‌های دیفای را بر اساس پوشش بیمه یا مکانیسم‌های امنیتی آنها بسنجد. او در عوض، بخشی از سود حاصل از وام دهی خود را به Underwriter پرداخت می‌کند. شرکت‌ها یا مشاوران سرمایه گذاری، این خدمات را به سرمایه گذاران علاقه‌مند به کسب درآمد غیرفعال از محل سپرده‌گذاری در پلتفرم‌های غیرمتمرکز وام دهی، ارائه می‌کنند.

پذیره نویسی در صنعت بیمه

اما در صنعت بیمه، منظور از پذیره نویسی چیست؟ مانند سیستم وام دهی، در بیمه نیز تمرکز پذیره نویس، بر مصرف‌کننده یا مشتری است که در اینجا به او بیمه‌گذار گفته می‌شود. طی این فرآیند، سود و زیان شرکت بیمه برای پوشش نیازها و انتظارات بیمه‌گذار مشخص خواهد شد. به‌عنوان مثال، وضعیت سلامتی جسمی فعلی، سبک زندگی، شغل، سابقه‌ی پزشکی خانوادگی، تفریحات و سن فرد، ازجمله فاکتورهایی هستند که در Underwriting برای بیمه‌های درمانی بررسی می‌شوند.

پذیره نویسی وام و صنعت بیمه با یکدیگر رابطه نیز دارند. حتما تابه‌حال شنیده‌اید که کارگزاری‌ها فارکس یا پلتفرم‌های دیفای ارز دیجیتال، برای پوشش ضرر طرف‌های بازنده در معاملات اهرم یا هنگامی که وام‌گیرنده توان پوشش هزینه‌های خود را ندارد، مکانیسم بیمه دارند. در چنین مواقعی، درحقیقت یک شرکت پذیره نویس، به‌عنوان پشتیبان پلتفرم موردنظر عمل می‌کند. این شرکت است که شرایط معاملات اهرم، مارجین یا اعطای وام را با توافق با پلتفرم اصلی تعیین می‌کند.

در برخی موارد چه در مورد وام و چه در مورد صنعت بیمه، پذیره نویس، اعطای وام یا عقد قرارداد بیمه را مشروط به برآورده شدن برخی شروط می‌کند. به‌عنوان مثال، اگر متقاضی وام، بدهی داشته باشد، باید تا زمان مشخصی، آن را پرداخت کند.

پذیره نویسی در بازارهای مالی

در بازارهای مالی و به‌خصوص بازارهای سنتی‌تر، Underwriting به سرمایه‌گذار برای تعیین ریسک ابزار مالی، کمک می‌کند. این ابزار می‌تواند اوراق قرضه، سهام، ارز دیجیتال یا هر دارایی دیگری باشد. خدمات پذیره نویسی در این بازارها به ارزش‌گذاری منصفانه و تنظیم شفاف‌تر مفاد قرارداد آتی کمک می‌کند.

اگر می‌پرسید که در بازارهای مالی بیشترین کاربرد پذیره نویسی چیست؟ باید به IPO‌ ها اشاره کنیم. IPO یا انتشار اولیه، به مرحله‌ای گفته می‌شود که یک ابزار مالی هنوز به‌صورت رسمی عرضه نشده و بنابراین با قیمتی تخمینی به‌فروش می‌رسد. در این مرحله، ناشر ابزار، به‌دنبال جذب سرمایه برای پیشبرد اهداف آتی‌اش است.

اما سوال مهم این است که بدون در دست داشتن اطلاعات تاریخی در مورد قیمت یک ابزار مالی، چطور می‌توان آن را ارزش‌گذاری کرد؟ در این مرحله، کار پذیره نویسی شروع می‌شود. آنها با بررسی مواردی که عمدتا به‌عنوان تحلیل تکنیکال شناخته می‌شوند، ریسک و پتانسیل سرمایه گذاری روی ابزار مالی را مشخص می‌کنند. نمونه‌ای از معیارهای آنها در این مورد، شامل سوابق مالی ناشر، حساب‌ها، دارایی‌ها، بدهی‌ها، برنامه‌های توسعه‌ای، سرمایه‌ی جذب‌شده، سوابق بنیان‌گذاران و شرایط رقبا می‌شود.

افراد، شرکت‌ها و بانک‌های سرمایه گذاری، به‌عنوان Underwriter در بازارهای مالی عمل می‌کنند. آنها پس از بررسی‌های خود و با سرمایه‌ی مشتریان‌شان، ابزارهای مالی را به‌خصوص در IPO ‌ها خریداری کرده و سپس در بازار آزاد به معامله‌گران یا سرمایه گذاران دیگر می‌فروشند. آنها درحقیقت به مشتریان خود وعده می‌دهند که قیمت آن ابزار، پس از انتشار رسمی رشد می‌کند و ضمن کسب سود برای خود، برای ناشر نیز سرمایه‌ی اولیه فراهم می‌آورند.

تفاوت پذیره نویسی خودکار و دستی

به‌طورکلی، این فرآیند به دو روش اتوماتیک یا دستی انجام می‌شود. روش اتوماتیک به‌شدت متکی به تکنولوژی و به‌خصوص یادگیری ماشینی و هوش مصنوعی است.

نرم‌افزارهایی هم برای پذیره نویسی خودکار یا دیجیتالی تولید شده‌اند که به‌خصوص در صنعت وام دهی دیجیتال (Digital Lending) کاربرد دارند. شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ی این خدمات، امکان خرید آنلاین با دریافت سریع وام از طریق اینترنت را فراهم می‌کنند. نرم‌افزارهای Automated Underwriting به طور متوسط، در کمتر از ۳۰ ثانیه، صلاحیت وام‌گیرنده، ابزار مالی یا بیمه‌گذار را بررسی می‌کنند.

در مقابل، پذیره نویسی دستی یا Manual‌ با تحقیقات گسترده‌ی نیروی انسانی همراه است. آنها درآمد، اسناد شخصی و شرکتی، رفتار مالی، نسبت درآمد به بدهی‌ها و غیره را درخصوص فرد یا شرکت موردنظر بررسی می‌کنند. امروزه بخشی از هر Manual Underwriting نیز معمولا به‌صورت اتوماتیک انجام می‌شود. این پروسه برای شرکت‌ها می‌تواند تا یک سال نیز طول بکشد.

مثالی از پذیره نویسی در بازار سهام

در پایان این مقاله به این سوال پاسخ می‌دهیم که در بازار سهام روش پذیره نویسی چیست؟ در بازار بورس ایران، این فرآیند به دو روش اعلام تعهد و پرداخت وجه انجام می‌شود. در روش اعلام تعهد، پذیره نویس متعهد می‌شود که باقی‌مانده‌ی سهام یا اوراق بهادار منتشرشده در عرضه اولیه را خریداری کند. در این روش، فرد متعهد، به‌عنوان یک کارگزاری عمل کرده و به امضای سندی به نام برگه تعهد سهم، با ناشر وارد تعامل می‌شود. او وظیفه‌ی فروش اوراق یا سهام با قیمت توافق‌شده با ناشر را برعهده می‌گیرد.

روش دوم پرداخت وجه یا بهترین کوشش است. در این روش، پذیره نویس، تعهدی برای خرید ارائه نمی‌دهد، اما با تعیین سود مشخصی، تلاش می‌کند با قیمت توافقی با ناشر، بیشترین فروش را در عرضه اولیه رقم بزند. پذیره نویسی در بازار بورس ایران، زیر نظر سازمان بورس و در مهلت تعیین‌شده از سوی همین سازمان، برگزار می‌شود. شرکت‌ها، طرح‌های پذیره نویسی خود را ابتدا به تایید اداره‌ی ثبت رسانده و سپس از طریق روزنامه‌های کثیرالانتشار، اعلام می‌کنند. آنها در اطلاعیه‌ی خود باید اطلاعاتی نظیر نوع فعالیت، هویت اعضای هیئت‌مدیره، مجوزها، تعداد سهام پذیره نویسی، اظهارنامه و سرمایه گذاری‌های انجام‌شده را بگنجانند.

در پایان؛ چطور یک پذیره نویس شویم؟

به‌عنوان یک فعال انفرادی اقتصادی، بهترین صنعتی که در آن می‌توانید به‌عنوان یک پذیره نویس فعالیت کنید، بازارهای مالی و به‌خصوص سهام است. برای کسب مهارت در این زمینه باید به تحلیل فاندامنتال مسلط باشید. از سوی دیگر، باید سرمایه‌ی لازم برای پرداخت وثیقه به نهادهایی مانند سازمان بورس را نیز فراهم کنید. همچنین می‌توانید به‌عنوان یک متخصص پذیره نویس برای کارگزاری‌ها، شرکت‌های بیمه و نهادهای مالی متمرکز، کار کنید.

در این مقاله، تلاش کردیم به این سوال پاسخ دهیم که پذیره نویسی چیست؟ همانطورکه گفتیم، این فرآیند در بسیاری از عرصه‌های اقتصادی، پشت‌پرده و پنهان است. به‌طوری‌که متقاضی وام یا پوشش بیمه، شاید حتی متوجه آن نشود. اما در بازارهای مالی، یک فعالیت شناخته‌شده است که از سوی ناشران ابزارهای مالی، کارگزاری‌ها و افراد برای کسب سود و افزایش سرمایه‌ی اولیه به کار گرفته می‌شود. آیا شما تابه‌حال در بازارهای مالی پذیره نویسی کرده‌اید؟ چه توصیه‌ای برای کسب سود از این فعالیت دارید؟